داووس ۲۰۲۰؛ چالش‌ها و حاشیه‌ها

مجمع جهانی اقتصاد مشهور به داووس، پنجاهمین نشست سالانه خود را از سه‌شنبه ۱ بهمن تا جمعه ۴ بهمن در شهر داووس، در آلپ سوئیس، برگزار می‌کند. عنوان اجلاس امسال «ذی‌نفعان جهان همبسته و پایدار» اعلام شده است.

به نظر می‌آید که این عنوان پاسخ مجمع جهانی اقتصاد به انتقاداتی است که چند سال اخیر علیه این مجمع طرح شده است.

در این پیوند، خبرگزاری بلومبرگ خاطرنشان می‌کند که طی چند سال گذشته، داووس به نمادی از گسترش شکاف بین ثروتمندان و فقیران تبدیل شده است. این خبرگزاری می‌نویسد که در این مجمع معمولاً افراد بسیار ثروتمندی حضور دارند که تولید ناخالص داخلی آنها از برخی کشورها بالاتر است.

امسال در این مجمع حداقل ۱۱۹ میلیاردر شرکت خواهند داشت. عضویت در داووس می‌تواند تا ۵۸۰ هزار دلار برای شرکت‌کنندگان هزینه داشته باشد و تنها اعضا حق شرکت در نشست‌های داووس را دارند. در جریان برگزاری نشست، اقامت در یک آپارتمان یک‌اتاقه در این شهر شبی ۵ هزار دلار هزینه دارد و حاضران در مجمع برای هر هات‌داگ ۴۳ دلار پول می‌پردازند.

گسترش انتقادات به این مجمع به حالتی درآمده که در محافل مختلف، شرکت داشتن در آن را «بد» به‌شمار می‌آورند و برای نمونه وقتی که هاورد شولتز، مدیر پیشین استارباکس، شرکت کافی‌شاپ‌های زنجیره‌ای آمریکایی، اعلام کرد که می‌خواهد نامزد ریاست‌جمهوری ایالات متحده شود معترضان گرد او جمع شده و فریاد زدند که «برگرد داووس»؛ هرچند که او هرگز در نشست‌های داووس شرکت نداشته است.

با این وجود، مجمع جهانی اقتصاد همچنان، از لحاظ تاریخی، به عنوان بستری برای گفت‌وگو و مذاکرات بین‌المللی، ازجمله برای جلوگیری از تنش و درگیری، عمل کرده و می‌کند.

این مجمع ابتدا در سال ۱۹۷۱ توسط کلاوس شوآب، اقتصاددان آلمانی، تخت عنوان «مجمع مدیریت اروپا» راه‌اندازی شد و هدف اولیه آن کمک به توسعه کسب‌وکار در اروپا به‌وسیله قرار دادن آنها زیر یک سقف با بازیگران اصلی دولتی و افراد بانفوذ سیاسی بود. این مجمع در سال ۲۰۱۵ به عنوان یک رویداد بین‌المللی سازماندهی مجدد شد.

امسال ۲۸۲۱ نفر در نشست داووس شرکت می‌کنند که تنها ۲۴ درصدشان زن هستند. بیش از یک‌سوم از شرکت‌کنندگان از اروپای غربی هستند. ۴۱۰ نفر از شرکت‌کنندگان از چهره‌های معروف غیرسیاسی‌اند و بازه سنی حاضران از افراد ۱۳ ساله تا ۸۹ ساله را دربر می‌گیرد.

ایرانیان و داووس

وزارت خارجه ایران روز دوشنبه اعلام کرد که قبلاً از محمدجواد ظریف، وزیر خارجه، به صورت رسمی و حضوری برای شرکت در داووس امسال دعوت شده بود ولی بعداً «ترتیبات دیگری در نظر گرفتند» و «این سفر متأسفانه انجام نمی‌شود». این وزارتخانه توضیح بیشتری در این مورد نداده است.

در میان ایرانیان، مسیح علی‌نژاد، روزنامه‌نگار و فعال حقوق بشر، برای شرکت در نشستی دربارهٔ زنان و حقوق بشر به داووس سوئیس دعوت شده است. او در گفت‌وگو با رادیو فردا جزئیات بیشتری از این نشست را توضیح داده است.

او در توئیتر خود نیز نوشته است که «من از سخنرانان در داووس ۲۰۲۰، مجمع جهانی اقتصاد، خواهم بود تا در مورد حضور برجسته زنان در اعتراضات ایران و این‌که چگونه جمهوری اسلامی ملت خود را گروگان گرفته صحبت کنم. ما شهروند نیستیم بلکه اسیر هستیم. حیف که محمدجواد ظریف حضور خود را لغو کرد.»

در مجمع امسال همچنین نقاشی درخواستی از هنرمند ایرانی، مهدی قدیانلو به ابعاد ۲۰۰ متر و با عنوان «در جستجوی امید» بر روی دیوارهای مجمع نصب شده است.

نام مهدی قدیانلو همچنین در فهرست یکی از چهل رهبر فرهنگی در مجمع جهانی اقتصاد قرار گرفته است.

آینده زمین

با وخیم‌تر شدن وضعیت تغییرات اقلیمی در جهان و افزایش نابرابری‌ها، نشست امسال داووس قرار است در مورد توسعه پایدار بحث کند؛ یعنی حصول اطمینان از آینده‌ای سالم، نحوه مقابله با تغییرات آب‌وهوایی و افزایش آلودگی‌ها؛ چگونگی دستیابی به همکاری جهانی بین ۱۹۳ کشور؛ و مطمئن شدن از این‌که انقلاب فناوری، شرایط ناعادلانه در بازار ایجاد نکند و منجر به تشدید درگیری‌های بین‌المللی نشود.

مهمانان مشهور امسال شامل دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، و گرتا تونبرگ است. تونبرگ، فعال نوجوان محیط زیست است که مجله «تایم» او را به عنوان «شخصیت سال» برگزیده است.

رئیس‌جمهور آمریکا روز سه‌شنبه در سخنرانی خود در مجمع جهانی اقتصاد گفت که عملکرد قوی اقتصاد ایالات متحده تحت دولت فعلی می‌تواند الگویی برای توسعه در دیگر کشورهای جهان باشد.

ساعاتی پس از آن‌که گرتا تونبرگ به مجمع جهانی اقتصاد گفت که دولت‌ها «اساساً هیچ کاری» برای جلوگیری از تغییرات آب‌وهوایی انجام نداده‌اند، دونالد ترامپ در سخنرانی خود گفت که نباید سخن کسانی را که در مورد محیط زیست «همیشه آیه نحس می‌خوانند و پیش‌بینی‌های آخرزمانی می‌کنند» پذیرفت.

او در عین حال اعلام کرد که کشورش به ابتکار کاشت یک تریلیون درخت که در مجمع جهانی اقتصادی مطرح شده خواهد پیوست.

در پاسخ به این اقدام، گرتا تونبرگ نیز در سخنانی دیگر در مجمع گفت: کاشت درخت برای رسیدگی به وضعیت تغییرات آب‌وهوای کافی نیست. خانه ما دارد می‌سوزد و بی‌عملی شما آن را شعله‌ورتر کرده است.»

تمرکز گفت‌وگو در مجمع داووس بر مسئله توسعه پایدار در حالی است که گرین‌پیس، سازمان غیر دولتی مدافع محیط زیست، روز سه‌شنبه در آغاز مجمع جهانی اقتصاد گفت که از زمان پیمان اقلیمی پاریس برخی از بزرگترین بانک‌ها، بیمه‌گذاران و صندوق‌های بازنشستگی جهان به‌طور جمعی ۱٫۴ تریلیون دلار در شرکت‌های سوخت فسیلی سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

این سازمان در این رابطه برخی از مؤسسات شرکت‌کننده در داووس را به عدم پیروی از اهداف مجمع در زمینه «بهبود وضعیت جهان» متهم کرد.

در سال ۲۰۱۵ و به دنبال مذاکرات طولانی، ده‌ها کشور جهان پیمان پاریس را امضا کردند که هدف آن تلاش مشترک برای کاهش میزان تولید گازهای گلخانه‌ای تا سال ٢٠٣٠ اعلام شده است.