همزمان با سال‌روز میلاد امام دوم شیعیان و درحالی که رهبر جمهوری اسلامی همچنان در قرنطینه است و از دیدارهای عمومی گهگاه خود نیز به دلیل شیوع کرونا صرف‌نظر کرده است، روز جمعه حساب خامنه‌ای در توییتر بخشی از سخنان سال۱۳۵۱ او درباره صلح امام حسن را منتشر کرد، متنی از یک سخنرانی نزدیک به پنج دهه قبل او که سال ۹۲ و در آستانه مذاکرات هسته‌ای نیز برای اجرای «نرمش قهرمانانه» مورد استنناد رهبر جمهوری اسلامی قرار گرفته بود.
در این دوره خامنه‌ای ابتدا در ۱۴ شهریور ۹۲ و در جریان دیدار با رییس و اعضای مجلس خبرگان گفت که «نرمش و انعطاف و مانور هنرمندانه و قهرمانانه در همه عرصه‌های سیاسی، یک كار مطلوب و مورد قبول است» اما «این مانور هنرمندانه نبایستی به معنای عبور از خطوط قرمز، یا برگشتن از راهبردهای اساسی، یا عدم توجه به آرمانها باشد.»
او در همین سخنرانی به صراحت «مشکلات اقتصادی، سیاسی، امنیتی و حتی فرهنگی » را دلیل «نرمش قهرمانانه» عنوان کرد و و درحالی که حسن روحانی به تازگی بر کرسی ریاست جمهوری نشسته بود، گفت: «البته هر دولتی، هر شخصی، هر شخصیتی، روشهایی دارند، ابتكاراتی دارند، این ابتكارات را انجام خواهند داد و [كار] پیش خواهد رفت.»
خامنه‌ای دوازده رور بعد در ۲۶ شهریور۹۲ با صراحت بیشتری درباره «نرمش قهرمانانه» سخن گفت، آنهم در دیدار با فرماندهان ارشد سپاه پاسداران. او گفت: «ما مخالف حركت‌های صحیح و منطقی دیپلماسی نیستیم؛ چه در عالم دیپلماسی، چه در عالم سیاست‌های داخلی.»
در همین روز بود که خامنه‌ای به پیشینه علاقه خود به «صلح امام حسن» اشاره کرد و گفت: «من معتقد به همان چیزی هستم كه سال‌ها پیش اسم‌گذاری شد نرمش قهرمانانه؛ نرمش در یک جاهایی بسیار لازم است، بسیار خوب است؛ عیبی ندارد.»
خامنه‌ای همان روز در سخنرانی خود خطاب به فرماندهان سپاه پاسداران با بیان اینکه «عالم دیپلماسی، عالم لبخند زدن است» و «ما مخالف با حركت‌های صحیح و منطقی دیپلماسی هم نیستیم؛ چه در عالم دیپلماسی ، چه در عالم سیاست‌های داخلی.»
پس از بازتاب‌های گسترده از جمله تعبیر «عقب‌نشینی» از سخنان خامنه‌ای، او در آبان سال ۹۲ طی یک سخنرانی دیگر در جمع فرماندهان و اعضای سپاه پاسداران، گفت که «ما تعبیر نرمش قهرمانانه را به كار بردیم؛ یک عده‌ای آن را به معنی دست برداشتن از آرمانها و هدف‌های نظام اسلامی معنا كردند؛ بعضی از دشمنان هم همین را مستمسكی قرار دادند برای اینكه نظام اسلامی را به عقب‌نشینی از اصول خودش متهم كنند؛ اینها خلاف بود، اینها بدفهمی است چون نرمش قهرمانانه به معنای مانور هنرمندانه برای دست یافتن به مقصود است.»
در ۲۲ مرداد سال ۹۳، خامنه‌ای باردیگر از نرمش قهرمانانه و صلح امام حسن سخن گفت اما این‌بار در دیدار با محمدجواد ظریف، وزیر و دیگر مقام‌های وزارت امور خارجه، تاکید کرد که «معنای دیگر ویژگی مهارت دیپلماتیک، نرمش قهرمانانه است که صلح امام حسن مجتبی پرشکوه‌ترین نمونه تاریخی آن به شمار می‌رود.» او گفت که نرمش قهرمانانه برخلاف برخی تفاسیر، معنای واضحی دارد که نمونه آن در مسابقه‌ی کشتی نمایان است در این مسابقه که هدف آن شکست دادن حریف است اگر کسی قدرت داشته باشد اما انعطاف لازم را در جای خود به کار نگیرد قطعا شکست می‌خورد اما اگر انعطاف و قدرت را به موقع مورد استفاده قرار دهد پشت حریف را به خاک می‌نشاند.»
با مطرح شدن سیاست نرمش قهرمانه از سوی خامنه‌ای، سرانجام مذاکرات هسته‌ای در ۲۳ تیر ۱۳۹۴ به توفق هسته‌ای بر سر برنامه جامع اقدام مشترک، برجام، منجر شد. تحریم‌های سازمان ملل لغو و قطعنامه‌ها با صدور قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تعلیق شدند.
پس از این تاریخ، خامنه‌ای دیگر از «نرمش قهرمانانه» سخن نگفت، او در سال‌های بعد به شدت بر فعالیت نیروی قدس سپاه پاسداران در منطقه افزود و به گفته برخی از فرماندهان اجازه حضور مستشاری در سوریه را به فرمان حضور و دخالت مستقیم نیروهای سپاه پاسداران در سوریه تبدیل کرد. نیروهای تحت امر خامنه‌ای در دی ماه سال۹۶ اعتراضات سراسری در ده‌ها شهر را به شدت سرکوب کرده، ده‌ها نفر را کشتند و هزاران نفر را بازداشت و زندانی کردند.
در پیامد این تحولات بود که دونالد ترامپ از خروج آمریکا از برجام و آغاز تحریم‌های تازه خبر داد، خامنه‌ای گفت که اگر آمریکایی‌ها برجام را پاره کنند، ما آن را به آتش می‌کشیم. او در ۲۳ مرداد سال ۹۷ سیاست نرمش قهرمانانه خود را «اشتباه» خواند و گفت: «مذاکرات برجام اشتباه بود. در موضوع مذاکرات بنده اشتباه کردم و به اصرار آقایان اجازه تجربه را دادم که البته از خطوط قرمز معین‌شده هم عبور کردند.»
با این حال از تابستان ۹۷ تاکنون، طی کمتر از دو سال، جمهوری اسلامی بحران‌های متعددی را تجربه کرده است؛ کاهش شدید فروش نفت و ناممکن شدن مبادلات مالی بر اثر تحریم‌ها، نرخ تورم روز افزون، رشد اقتصادی منفی، اعتراضات سراسری در صدها شهر ایران و هدف قرار دادن قاسم سلیمانی فرمانده میدانی اجرای سیاست‌های خامنه‌ای در منطقه به طور رسمی و علنی از سوی ارتش آمریکا و با فرمان دونالد ترامپ از جمله این بحران‌هاست.
توییت روز جمعه خامنه‌ای درباره «صلح امام حسن»، در چنین شرایطی، به ویژه با افزوده شدن بحران پیشبینی‌نشده کرونا بر مجموعه چالش‌های و بحران‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی، گمانه‌زنی‌ها درباره اتخاذ دوباره نرمش قهرمانانه از سوی خامنه‌ای را افزایش داده است.
حساب رسمی خامنه‌ای در توییتر روز جمعه نوزدهم اردیبهشت ماه نوشت: «من معتقدم امام حسن مجتبى شجاع‌ترین چهره‌ى تاریخ اسلام است.او حاضر شد خود را و نام خود را در میان دوستان نزدیکش، فداى مصلحت واقعى کند و تن به صلح دهد براى اینکه دیدبانى اسلام و حفاظت از قرآن و هدایت نسلهاى آینده‌ى تاریخ را در موقع خود انجام دهد.»
علی خامنه‌ای سال ۱۳۹۲ و در آغاز مذاکرات هسته‌ای که به برجام منتهی شد، با ارجاع به همین سخنرانی خود در سال ۱۳۵۱ و کتابی که درباره صلح امام حسن تالیف کرده بود، سیاست نرمش قهرمانانه را طرح کرد و گفت: نرمش در یک جاهایی بسیار لازم است.
رهبر فعلی جمهوری اسلامی در فاصله فروردین سال ۱۳۵۱ طی سخنرانی‌هایی در حسینه ارشاد تهران درباره «جایگاه امام حسن» در تاریخ تشیع و اهمیت اقدام دوم شیعیان در «دست کشیدن از جنگ و علل پذیرفتن آتش‌بس» سخن گفته بود. او در اوایل دهه پنجاه مجموعه این سخنرانی‌ها در کتابی تحت «دو امام مجاهد» منتشر کرد.
در سال‌های پس از انقلاب، مقام‌های جمهوری اسلامی از میان فرزندان امام شیعه، عموما از امام حسین، امام سوم شیعیان، به عنوان الگوی مورد تبلیغ خود سخن می‌گفتند. سه دهه بعد و در اوایل دهه نود خورشیدی، هنگامی که ارجاع پرونده هسته‌ای به شورای امنیت سازمان ملل، منجر به صدور چند قطعنامه و اعمال تحریم‌های سنگین سازمان ملل شده و فشارها را بر جمهوری اسلامی افزایش داده بود، علی خامنه‌ای در چند سخنرانی مکرر خود به صلح امام حسن و بخش‌هایی از سخنرانی‌های اوایل دهه پنجاه خود بازگشت و از سیاست «نرمش قهرمانانه» رونمایی کرد.
رهبر ایران، اخیرا به مناسبت زادروز تولد امام حسن بن علی در توییتر فارسی خود، عباراتی را در مورد صلح این امام با معاویه ابن سفیان منتشر کرد که به گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال عقب‌نشینی در برابر فشارهای آمریکا و تکرار «نرمش قهرمانانه» دامن زد.
در این توییت به نقل از آیت‌الله خامه‌ای آمده است: «من معتقدم امام حسن مجتبى شجاع‌ترین چهره‌ى تاریخ اسلام است. ایشان حاضر شد خود را و نام خود را در میان دوستان نزدیکش، فداى مصلحت واقعى کند و تن به صلح دهد، براى اینکه دیدبانى اسلام و حفاظت از قرآن و هدایت نسلهاى آینده‌ى تاریخ را در موقع خود انجام دهد».
«نرمش قهرمانانه» در حضور سپاهی‌ها
پیشتر خامنه‌ای در تاریخ 17 سپتامبر 2013 یعنی چند روز پیش از نخستین تماس محرمانه بین ایران و آمریکا در نیویورک، طی دیدار خود با فرماندهان و مسئولان برجسته سپاه پاسداران از اصطلاح «نرمش قهرمانانه» استفاده کرد که در آن هنگام، واکنش‌های بسیاری در داخل و خارج ایران نسبت به آن صورت گرفت. بسیاری از کارشناسان گمانه‌زنی‌های متفاوتی از این اصطلاح ارائه کردند.
به گزارش «عصر ایران» او در این دیدار گفت: «من مخالف حرکت‌های صحیح دیپلماسی نیستم، بنده معتقدم به همان چیزی که سال‌ها پیش به «نرمش قهرمانانه» نامگذاری شد. کشتی‌گیری که به دلیل فنی نرمشی انجام می‌دهد».
رهبر ایران که فرماندهی کل نیروهای مسلح این کشور را نیز در اختیار دارد، به منظور تضمین عدم مخالفت سپاهیان با آنچه که از «نرمش قهرمامانه» در نظر داشت، خطاب به آنان گفت: «سپاه به عنوان یک موجود زنده باید بداند از چه می‌خواهد پاسداری کند، لزومی ندارد سپاه در عرصه سیاسی فعالیت کند اما باید عرصه سیاست را بشناسد».
حسن روحانی در حال سخنرانی در مجمع عمومی - 2013هفت روز پس از سخنان رهبر ایران، رئیس‌جمهوری این کشور حسن روحانی در 24 سپتامبر 2013 در نشست مجمع عمومی سازمان ملل، طی سخنرانی‌اش که با حساسیت زیادی از سوی رسانه‌ها و سیاستمداران بین‌المللی دنبال می‌شد، تأکید کرد که «ایران به دنبال تعامل سازنده با دیگر کشورهاست و در این چارچوب در پی افزایش تنش با ایالات متحده نیست».
اما در همان تاریخ رویداد دیگری نیز پشت پرده به وقوع پیوست و آن ملاقات محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران و همتای آمریکایی‌اش جان کربی بود.
نخستین ملاقات ظریف و کری به طور محرمانه در سال 2013 صورت گرفتخبرگزاری تسنیم نزدیک به سپاه پاسداران، فرازهایی از کتاب جان کری به نام Every Day is Extra (هر روز موهبتی دیگر است) را منتشر کرد که وزیر خارجه اسبق آمریکا در آن ضمن شرح ماجراهای زندگی خودش از زمانی که فرزند یک دیپلمات بوده تا پایان دورانش در وزارت خارجه آمریکا پرداخته است.
«کری» فصل هجدهم این کتاب را به موضوع خاطراتش از مذاکرات هسته‌ای با ایران اختصاص داده و در بخشی از این فصل، روایت اولین دیدارش با ظریف در نیویورک و پس از آن زمینه‌چینی‌های او برای پیشبرد مذاکرات با میانجی‌گری عمانی‌ها را آورده است.
او می‌گوید: «وقتی که من و ظریف در آن اتاق کوچک سازمان ملل نشستیم تا اولین گفت‌وگویمان را آغاز کنیم، این واقعیت مبرهن را در گوشه ذهنم داشتم. قرار بود آن نشست یک مکالمه مختصر باشد. من و جواد در آن اتاق کوچکی که اندازه کمد بود نزدیک به نیم ساعت صحبت کردیم...»
کری افزود: «قبل از آن‌که آنجا را ترک کنیم درباره اهمیت محرمانه ماندن مسائل صحبت کردیم. از همان اول، هر دو اذعان کردیم که رابطه‌مان اهمیتی حیاتی در موفقیت کار خواهد داشت. لازم بود یک خط ارتباطی آزاد داشته باشیم که بتوانیم در مواقع حساس و اضطراری مستقیم تماس حاصل کنیم، به همین دلیل، در اولین جلسه‌مان متعهد شدیم از حل کردن مناقشاتمان به‌صورت علنی و از طریق رسانه‌ها خودداری کنیم، به‌جایش قرار شد هر کاری بتوانیم برای حل آنها به‌صورت محرمانه انجام دهیم.»
ملاقات علنی ظریف و کریوزیر خارجه اسبق ایالات متحده در کتاب خود تأکید کرد: «همه اینها در بحبوحه نشست سال 2013 مجمع عمومی سازمان ملل اتفاق می‌افتاد».
در آن هنگام، سخنان روحانی در مجمع عمومی و ملاقات پنهانی ظریف و کری در واقع یک هفته پس از سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی ایران درباره «نرمش قهرمانانه» در حضور سپاهیان و هشدار به آنها جهت عدم دخالت در امور سیاسی به وقوع پیوست.
ایالات متحده و برجام
زمانی که رهبر ایران از «نرمش قهرمانانه» و صلح امام حسین در سال 2013 سخن می‌گفت، ایران با مجازات‌های سخت اقتصادی بین‌المللی روبه‌رو بود، پس از آن بود که خامنه‌ای با نشان دادن چراغ سبز به دولت روحانی، زمینه را برای انجام مذاکرات محرمانه و علنی میان تهران و واشینگتن مهیا کرد، مذاکراتی که پس از دو سال در ژوئیه 2015 به توفقنامه هسته‌ای یا «طرح جامع اقدام مشترک» موسوم به «برجام» بین ایران و گروه 5+1 (پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد، چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا، ایالات متحده به اضافه آلمان) و نیز اتحادیه اروپا منجر شد.
این توافقنامه اما عمر کوتاهی داشت زیرا با پای گذاشتن دونالد ترامپ به کاخ سفید، رئیس‌جمهوری جدید ایالات متحده، تهدید خود مبنی بر خروج از برجام را در تاریخ 8 ماه مه 2018 عملی کرد و فرمان بازگردادند مرحله‌ای تحریم‌هایی شدیدتر از سابق را علیه ایران صادر کرد و اینک تهران در شرایط اقتصادی بسیار سخت‌تر از مرحله پیش از 2013 به سر می‌برد، به همین دلیل توئیت اخیر رهبر نظام در ایران به گمانه‌زنی درباره احتمال از سرگیری مذاکره با آمریکا زیر فشار تحریم‌ها دامن زده است، اما با این همه نمی‌توان سخنان رهبر ایران را با قاطعیت تمام به عنوان نشانه‌ای از پذیرش شرایط سخت وضع شده از سوی ایالات متحده برای آمدن ایران به میز مذاکره ارزیابی کرد.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید