آیا کرونا باعث گران شدن بلیت هواپیما می‌شود؟

شیوع ویروس کرونا موجب بحران بی سابقه‌ای در صنعت هوانوردی شده. سئوالی که مطرح می‌شود این است که وقتی اوضاع به حال عادی برگردد و پرواز هواپیماها دوباره شروع شود، این بحران چه تاثیری در بهای بلیت هواپیما خواهد داشت؟

در حالی که کشورهای بیشتری محدودیت های ناشی از ویروس کرونا را کاهش می دهند، یک بار دیگر توجه به صنعت هوانوردی جهانی که تقریبا تمام فعالیتش برای ماهها متوقف شده، معطوف می شود.

برخی از خطوط هواپیمایی مسافربری تعداد کمی از پروازهای خود را برای بازگرداندن مسافرانشان حفظ کرده‌اند و برخی دیگر هواپیماهای مسافربری را به هواپیماهای باری تبدیل کرده اند، ولی تمام آنها به مراتب ترجیح می دهند که دوباره هدف اصلی خود را که تامین سفرهای امن هوایی برای مردم در سراسر جهان است، دنبال کنند.

اما وقتی پروازها از سرگرفته شود، اپیدمی ویروس کرونا تا چه حد در قیمت بلیت هواپیما تاثیر خواهد داشت؟

بنجامین کانی، از شرکت فناوری آمادئوس که خدمات فناوری اطلاعات از جمله یکی از سیستم های اصلی رزو بلیت را در اختیار صنعت مسافرت قرار می دهد، می گوید شرکت های هواپیمایی می خواهند پرواز مسافران با هواپیما دوباره شروع شود.

این واقعیت دست کم در کوتاه مدت سبب خواهد شد که هواپیماها با هدف تشویق مردم به سفرهای هوایی، قیمت بلیت را کاهش دهند.

ولی اگر به چند ماه بعد توجه کنیم می بینیم عوامل دیگری هستند که می تواند باعث گرانتر شدن بهای بلیت هواپیما شود، از ورشکستگی شرکت های هواپیمایی که می تواند موجب کاهش عرضه و رقابت شود گرفته، تا کاهش ناوگان های هوایی به دلیل زمین گیر شدن زودهنگام هواپیماها.

با توجه به این تصور عمومی در صنعت هوانوردی که تا سالهای ۲۰۲۲و ۲۰۲۳ و حتی فراتر از آن، حجم فعالیت صنعت هوانوردی به قبل از اپیدمی ویروس کرونا بازنخواهد گشت، یک مجهول مهم دیگر این است که سفرهای هوایی مسافران با چه سرعتی از سر گرفته خواهد شد.

حق نشر عکسAFP

بنجامین کانی، می گوید شرکت های هواپیمایی معمولا از میزان تقاضا در گذشته، برای پیش بینی تقاضا در آینده استفاده می کنند ولی شرایط کنونی بی سابقه است: "وقتی داده های گذشته کاملا متفاوت هستند یا دیگر ربطی با محاسبات آینده ندارند، شرکت های هواپیمایی چه کار می توانند بکنند؟"

توازن قیمت گذاری

بنجامین کانی می گوید: "شرکت های هواپیمایی معمولا بر اساس تلفیق مدل ها و محاسبات علمی، قیمت بلیت را تعیین می‌کنند. این که انگیزه مسافر از سفر چیست و حاضر است تا چه مبلغی برای خرید بلیت بپردازد. با توجه به این محاسبات، شرکت ها بعداً ظرفیت هواپیما و هزاران عامل دیگر را در نظر می گیرند و می خواهند قیمتی تعیین کنند که هم برای شرکت هواپیمایی و هم مسافر بهترین انتخاب باشد."

ولی هیچ کس نمی داند مدل هایی که شرکت های هواپیمایی دهه ها برای قیمت گذاری از آن استفاده می کردند، به دلیل چالش های خارق العاده ویروس کرونا، به خصوص این که وضعیت هنوز در حال تحول است، چگونه تغییر خواهد کرد.

چه وقتی تقاضا بازخواهد گشت؟

بهای بلیت هواپیماها بر اساس منحنی عرضه و تقاضا تعیین می شود. شرکت های هواپیمایی اهرم عرضه را تحت کنترل دارند و اصل بر این است که وقتی می خواهند برای تکمیل ظرفیت، تقاضا را افزایش دهند، بهای بلیت را کاهش می دهند. در صورتی که قیمت بلیت در عوض ۱۰۰ دلار ۵۰ دلار باشد، عده بیشتری سفر خواهند کرد. در حال حاضر عامل مهم و عمده این است که بسیاری از مردم به دلیل نگرانی های بهداشتی، راهنمایی های مربوط به خارج نشدن از منزل و مقررات قرنطینه از سفر هراس دارند

جو لیدر، مدیرعامل APEX یک نهاد بازرگانی که شرکت های هواپیمایی و فراهم آورندگان خدمات مورد نیاز آنها از جمله اعضایش هستند، می گوید: "شرکت های هواپیمایی پروازهای خود را به حد اقل رسانده اند و اکثر قابل توجه هواپیماهایشان که هنوز کار می کنند ضرر می دهند.... امیدواریم افزایش تدابیر به منظور امن بودن سفر از لحاظ ویروس کرونا و نیز بلیت ارزان موجب احیای استقبال از سفرهای هوایی شود."

حق نشر عکسREUTERS

پل سیمونز، یک مدیر اجرایی ارشد که با شرکت های متعدد هواپیمایی در سراسر جهان از جمله ایزی جت و مالزی ایرلاین کار می کرده معتقد است که بیشتر بستگی دارد به این که ارزان بودن بلیت می تواند چه نقشی در ترغیب مردم به سفر داشته باشد: "ممکن است شرکت های هواپیمایی ببینند که اهرم سنتی پایین آوردن قیمت بلیت برای افزایش تعداد مسافر، مانند سابق کارگر واقع نمی شود. امکان دارد مردم نگرانی های مهم تری( از بهای بلیت) داشته باشند."

عقیده عمومی این است که سفرهای داخلی زودتر افزایش خواهد یافت، نظری که پیتر فاستر، مدیرعامل آستانه ایر، شرکت هواپیمایی ملی قزاقستان نیز با آن موافق است: "نشانه های اولیه از شروع مجدد پروازهای محدود داخلی اخیر این است که تقاضا برای این مسیرها هنوز راکد است. به عقیده ما سفرهای بازرگانان، کارگران و دانشجویان به مراتب زودتر از سفرهای تفریحی به حال سابق برخواهد گشت."

با وجود این که شماری از بازرگانان احتیاج به سفر هوایی دارند و نیز اشتیاق مردم به ملاقات دوستان و خویشاوندان، به عقیده یاتا، انجمن بین المللی حمل و نقل هوایی، وقتی کشورها سفرهای هوایی را دوباره شروع کنند، تقاضا برای سفر کم خواهد بود.

ولی یاتا می گوید جنبه مثبت برای شرکت هایی هواپیمایی این است که بیشترین هزینه تغییرپذیر در صنعت هوانوردی یعنی بهای سوخت، بسیار پایین خواهد بود، همانطور که در بسیاری نقاط رانندگان متوجه می شوند که مازاد عرضه در صنعت نفت، سبب پایین نگاه داشته شدن قیمت سوخت شده است.

آیا عرضه کاهش خواهد یافت؟

اگر چه در ارتباط با تقاضا، عوامل مهم ناشناخته ای وجود دارد، در بخش عرضه هم عوامل متغیری که در میزان عرضه تاثیر می گذارد، دیده می شود. یکی از تصاویر شوکه کننده صنعت هواپیمایی، دیدن ردیف های پشت سر هم جت های پارک شده در باندهای فرودگاه و گذاشتن آنها در انباری بود که مخصوص نگاهداری هواپیماهای فرسوده بود. در حالی که هواپیماهای قدیمی تر و کمتر ناکارآمد، از رده خارج خواهند شد، بعضی از آنها هنوز سالها قابل استفاده اند.

پل سیمونز، خاطر نشان می سازد که بیشتر هواپیماهایی که کنار گذاشته شده اند در انبار نگهداری می شوند و اسقاطشان نکرده اند. وی می گوید "این یک تفاوت مهم است"

حق نشر عکسAFP

جو لیدر، از سازمان هواپیمایی APEX معتقد است "حتی با وجود از رده خارج کردن زود هنگام هواپیماها، تعداد عرضه از حد کافی بیشتر خواهد بود".

مسلماً در شروع کار تقاضا تا آن حد کم است که هواپیماهایی که کنار گذاشته نشده اند از عهده برخواهند آمد. ایرباس و بوئینگ هر دو اعلام کرده اند که تعداد هواپیماهای تازه ای را که هر ماه می سازند کاهش می دهند ولی با افزایش دوباره تقاضا، کارخانه های هواپیماسازی می توانند تولید را افزایش دهند، شرکت های هواپیمایی خواهند توانست مدت بهره برداری از هواپیماهای در حال استفاده را بیشتر کنند یا این که هواپیماهای قدیمی تر را که در انبار هستند دوباره به کار اندازند.

هم اکنون روشن است که چشم انداز خطوط هواپیمایی و در حقیقت نام هایی که روی بدنه هواپیماها نوشته شده، احتمالا برای همیشه تغییر خواهد کرد.

شماری از شرکت های هواپیمایی هم اکنون فرم های متفاوت درخواست‌هایی برای برخورداری از حمایت در برابر ورشکستگی را ارائه کرده و تعدادی هم ورشکسته شده اند.

در بسیاری موارد این موضوع باعث کاهش رقابت و امکان انحصار قیمت گذاری خواهد شد که به نفع مصرف کنندگان نخواهد بود. ولی در حالی که احتمالا مسئولین نظارت بر قیمت ها، شرکت های هواپیمایی گران فروش را موأخذه می کنند، سایر شرکت ها در صدد انحصار بازارهایی که امکانش هست برمی آیند یا این که رقبای تازه ای پیدا خواهد شد. احتمالا برای مسافران، یک چنین وضعیتی به معنی بی ثباتی در قیمت بلیت خواهد بود.

پاسخ آسانی وجود ندارد

برای صنعت هوانوردی مانند بسیاری از صنایع دیگر که می خواهند به موقعیت قبل از ویروس کرونا برگردند، اطمینان خاطر وجود ندارد. موج تازه ویروس کرونا یا موفقیت در پیدا کردن راه معالجه، هر دو می تواند در مسیر آینده تأثیر بگذارد. همین طور واکنش های سیاسی و نهادهای تنظیم کننده و نیز پیش بینی پی‌آمدهای جهانی اقتصادی.

آنچه که مهم است این است که نهایتا تقاضا در همه جا یکسان افزایش نخواهد یافت؛ محدودیت های متفاوت دولتها- به خصوص مدت قرنطینه برای مسافرانی که از بعضی کشورهای دیگر وارد می شوند- تاثیرهای پیچیده ای در مدل ها خواهد گذاشت و لزوما در کشورهای متفاوت و حتی در داخل مناطق مختلف یک کشور، فرق خواهد کرد.

به نظر می رسد مسافرت بین کشورهای همسایه و مناطقی که نرخ آلودگی به ویروس در آنجا کم است، با شور و شوق ادامه خواهد یافت ولی در حالی که این استقبال موجب افزایش تقاضا می شود، باید این نکته را هم در نظر گرفت که مسافران نمی خواهند درصورت بازگشت سریع محدودیت ها، در کشورهای دیگر سرگردان شوند. این که آیا هر گونه بیمه مسافرتی ضررهای مرتبط با ویروس کرونا را هم پوشش می دهد، بسیار مهم است.

در همین حال هواپیماهایی که پروازهای کوتاه مدت انجام می دهند، ممکن است از پایین بودن قیمت نفت، کاهش بهای بلیت هواپیما که کنترل نوسان ها و تغییرات چرخه اقتصادی را امکان پذیر می سازد و نیز پایین آمدن دستمزدها به دلیل مازاد کارمندان هوانوردی، منتفع شوند.

پیتر فاستر می گوید بنا بر پیش بینی ها بهای بلیت هواپیما در پروازهای کوتاه /متوسط مدت، برای دست کم ۱۸ ماه تا دو سال پایین تر از گذشته خواهد بود.

و با وجود این که ویروس کرونا بی سابقه است، به اعتقاد پیتر فاستر، گذشته می تواند نشانگر روندهای آینده باشد."پس ازهر بحران مهم بیست سال گذشته- بحران مالی آسیا در سال ۱۹۹۸، حملات ۱۱ سپتامبر و بحران مالی جهانی، هواپیماهایی که بلیت ارزان می فروشند، سریع تر و قوی تر شدند زیرا تقاضای تحت فشار همراه با کاهش قدرت خرید مصرف کننده، مردم را به سوی این هواپیماها می کشاند؛ و در این که امسال و سال بعد متفاوت باشد، تردید دارم."