شیوع ویروس کرونا در ایران بر فعالیت بسیاری از اصناف و گروه‌ها تأثیر قابل ملاحظه‌ای داشته است.
با این حال، مداحان در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی از چنان موقعیت و نفوذ سیاسی برخوردارند که کار و کاسبی آنها نه تعطیل می‌شود و نه کمرنگ؛ آنچنانکه «وزیر بهداشت» دولت حسن روحانی در اوائل مردادماه با «مداحان و ذاکرین» درباره نحوه برگزاری محرم «جلسه هم‌اندیشی» برگزار می‌کند.
به تازگی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی نیز از راه‌اندازی «سامانه درخواست مداح برای عزاداری در منزل» خبر داده است تا کسب و کار مداحان از رونق نیفتد.
مداح-سلبریتی با «آپشن»های ویژه
حالا در آغاز پنجمین دهه از عمر نظام جمهوری اسلامی، مداحان حکومتی را می‌توان «سلبریتی»های ولایت فقیه نامید. ماجرا آنقدر بالا گرفته که حتی به روایت رسانه‌های داخل کشور، شماری از مداحان معروف، «مدیر برنامه» دارند و دعوت از آنها برای مداحی تنها از طریق مدیر برنامه‌هایشان امکانپذیر است.
درآمدهای هنگفت بعضی از مداحان، بویژه مداحانی که از طریق رانت‌های حکومتی به شهرت رسیده‌اند، موضوع پنهان و تازه‌ای نیست. با این حال دستمزد آنها نه فقط به تعداد شب‌های مراسم بلکه به «آپشن»هایی بستگی دارد که در قرارداد ذکر می‌شوند. «آپشن»ها و عبارت‌هایی همچون «حق قدم»، «پاکت مداح»، «پامنبری‌ها» و «تیم همراه» تنها شماری از مواردی هستند که دستمزد مداحان را گاه تا چندصد میلیون تومان جا به جا می‌کند.
حضور مداحان سرشناس تهرانی در شهرستان‌ها البته «آپشن»های ویژه‌ای همچون «ویلای محل اقامت» را نیز به همراه دارد و مهم‌تر از آن، برگزارکنندگان این مراسم اغلب مداحان تهرانی را برای عزاداری سوم و هفتم امام سوم شیعیان دعوت می‌کنند تا مداحان تهرانی بتوانند بعد از اجرای مراسم در پایتخت، خود را به شهرستان برسانند.
«سلبریتی‌های ولایت فقیه» البته رفته رفته با راه‌های بیشتر کسب درآمد همچون دیگر «سلبریتی»ها آشنا شده‌اند آنچنانکه به گزارش رسانه‌های داخل کشور، برخی از آنها در جریان مداحی به گونه‌ای حرکت می‌کنند تا بِرَند لباس یا ساعت خود را نشان دهند و «هیئتی‌ها» را به خرید این مارک‌ها تشویق کنند.
زیر چتر امن آقا و سپاه
آمارهای حکومتی در ایران حاکی از آن است که در حال حاضر هزاران نفر در سراسر کشور به دلایل مختلف (از جمله نیاز اقتصادی، اعتقادات دینی، پیشینه خانوادگی مداحی و غیره) به مداحی مشغول هستند. رئیس «سازمان بسیج مداحان» در شهریورماه سال گذشته اعلام کرد که طبق آمارهای غیررسمی دست کم ۳۰۰ هزار مداح در کشور فعالیت می‌کنند. با این حال، رسیدن به شهرت و ثروت و موقعیت ویژه تنها از طریق نزدیکی به نهادهای اصلی قدرت در جمهوری اسلامی بویژه بیت رهبری و سپاه پاسداران امکانپذیر است.
منصور ارضی، محمود کریمی، برادران طاهری، عبدالرضا هلالی، مجید بنی‌فاطمه، میثم مطیعی و سعید حدادیان شماری از مداحان روی بورس و محبوب آقا و سپاه هستند آنچنانکه مثلاً سعید حدادیان علناً بی‌توجه به همه پروتکل‌های بهداشتی تهدید می‌کند که «با هر شرایطی دسته عزاداری بزرگی از میدان آزادی تا میدان انقلاب» به‌راه می‌اندازد: «حتی اگر قرار باشد کسی بمیرد کسانی هستند که بخواهند جانشان را برای این مراسم بدهند».
مختصات مداحان در عرصه سیاسی نظام به گونه‌ای است که ارتباط نامشروع، هفت تیرکشی وسط اتوبان، استعمال مواد مخدر، توهین به مقام‌های دولتی و مطرح شدن در پرونده‌های فساد اقتصادی نیز خدشه‌ای بر جایگاه آنها وارد نکرده و تنها بعد از چندی گوشه‌نشینی و سکوت، بار دیگر حتی در «بیت» ذکر مصیبت کردند؛ روضه خواندند و گریه گرفتند.
شکل‌گیری طبقه مداحان حکومتی و نفوذ آنها در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی از جمله مشخص‌ترین اقدام‌های علی خامنه‌ای در دوران رهبری اوست؛ مداحان از میانه دهه هشتاد همه ساله به دیدار علی خامنه‌ای می‌روند و «رهنمودهای آقا» را مستقیماً دریافت می‌کنند؛ آنچنانکه رهبر جمهوری اسلامی در بهمن ماه گذشته در دیدار با مداحان، آنها را «جامعه‌ای اثرگذار و تعیین‌کننده» توصیف کرد که باید در زمینه «مجهز شدن جوانان به سلاح جنگ نرم»، «فرهنگ‌سازی» و تبلیغ «سبک زندگی اسلامی» فعالیت کنند.
میثم مطیعی از جمله مداحان جوان محبوب علی خامنه‌ای و دانش‌آموخته دانشگاه امام صادق تهران می‌گوید که سخنان علی خامنه‌ای «نقشه راه مداحان» است چرا که مداحان «سربازان» ولایت فقیه هستند: «هیئت سکولار دقیقاً کبریت بی‌خطر است... هیئت باید راجع به انقلاب اسلامی، زکزاکی مظلوم، انقلاب بحرین، فتنه ۸۸ و غیره موضع داشته باشد».
نزدیکی او به بیت رهبری به حدی است که گاه حتی از مجتبی خامنه‌ای، فرزند پرنفوذ رهبر نیز خاطره‌ای نقل می‌کند. مطیعی همان مداحی است که در نماز عید فطر سال ۱۳۹۶ به حسن روحانی طعنه زد که «ای نشسته صف اول نکنی خود را گم». با این حال، علی خامنه‌ای در مهرماه همان سال شخصاً از مطیعی دلجویی کرد: «مطلقاً اعتنا نکنید... مسئولان رده بالای دولتی آمدند پیش من و گفتند توهین شده؛ من گفتم خیر، هیچ اهانتی نبوده».
مداحان حکومتی و فرماندهان سپاه و بسیج از رابطه نزدیکی برخوردارند آنچنانکه رد پای شماری از مداحان در سرکوب اعتراض‌های مردمی نیز به وضوح دیده می‌شود. از جمله فرمانده «سپاه مرکزی رشت» در آذرماه سال گذشته ضمن تاکید بر ضرورت «استفاده حداکثری از ظرفیت مداحان» و «تأثیر انکارنشدنی تریبون‌ها در طول تاریخ» گفت که «تمام مساجد استان در این روزها مملو از نیروهای ارزشی بود».
سپاه پاسداران خود بخشی به نام «مداحان سپاه» را تأسیس کرده و طی سال‌های اخیر مراسمی موسوم به «همایش بزرگ مداحان سپاه سراسر کشور» را برگزار کرده است. مداحان سپاه به صورت استانی نیز فعال شده و استان به استان، نهادی به نام «سازمان بسیج مداحان» را تأسیس کرده‌اند.
سازماندهی مداحان؛ از سجام تا طوبی
طی سال‌های اخیر طرح‌ها، وبسایت‌ها و سامانه‌های مختلفی برای ثبت‌نام و عضویت مداحان طراحی شده است که از جمله آنها می‌توان به سایت «پایگاه اطلاع‌رسانی محافل مذهبی عقیق»، «بنیاد دعبل خزایی»، «کانون مداحان شهرستانی، استانی و کشوری» و «سامانه جامع اعزام مبلغ» (سجام) اشاره کرد.
در حال حاضر نیز مداحان در «سامانه طوبی» وابسته به تشکل‌های دینی و مراکز فرهنگی متعلق به «سازمان تبلیغات اسلامی» ثبت‌نام می‌کنند و با تقسیم‌بندی در چهار سطح «پیرغلامان»، «ستایشگران»، «ذاکران» و «مداحان اهل بیت»، کارت شناسایی دریافت می‌کنند.
هرکدام از این نهادها و طرح‌ها با صرف هزینه‌های هنگفت میلیاردی عمدتاً زیر نظر «سازمان تبلیغات اسلامی» تأسیس و اداره می‌شوند. این سازمان از جمله نهادهای زیر نظر شخص رهبر جمهوری اسلامی است و رئیس آن مستقیماً از طرف علی خامنه‌ای منصوب می‌شود.
بلندگوهای نظام
مداحان سیاسی و حکومتی را می‌توان بلندگوهای تبلیغاتی نظام، رهبر و سپاه پاسداران دانست که فارغ از دست به دست شدن ظاهری قدرت میان اصلاح‌طلبان و اصولگرایان، بلندگوهای همیشگی نظام هستند؛ آنچنانکه با سوءاستفاده از باورهای دینی مردم ضمن همانندسازی وقایع تاریخی با تحولات روز، رهبر جمهوری اسلامی را «حسین زمان» و مخالفان و منتقدان داخلی و خارجی‌اش را شمر و یزید توصیف می‌کنند؛ نابودی اسرائیل را وعده می‌دهند؛ مرتب از واژگان محبوب علی خامنه‌ای همچون «بصیرت» و «دشمن‌شناسی» یاد می‌کنند؛ نگران شیعیان نیجریه و «انقلاب بحرین» هستند و همواره خود را «ولایتمدار» توصیف می‌کنند.
اینها همه تصویری است از «دکانی» بزرگ و فراخ؛ دکان دین و دین‌فروشی با رانت‌های حکومتی و زیر سایه امن بیت و سپاه پاسداران؛ از این روست که حتی کرونا و احتمال ابتلا و مرگ عزاداران نیز این دکان را به تعطیلی نمی‌کشد. «سلبریتی‌های ولایت فقیه» در سایه امن نشسته‌اند.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید