روایت ۶ هزار و ۵۰۰ زن شهید. کجاست؟

چهل سال بعد از جنگ ایران و عراق: روایت زنانی که در خط مقدم بودند و نقش‌شان جدی گرفته نشد

این هفته چهلمین سالگرد جنگ ایران و عراق است. جنگی که در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ آغاز شد و هشت سال طول کشید. بی‌بی‌سی فارسی به همین مناسبت سلسله گزارش‌هایی دارد که اولین آن درباره نقش زنان در این جنگ است.

زنان ایرانی در دوران جنگ در نقش‌های مختلفی ظاهر شدند. اما روایت رسمی جمهوری اسلامی ایران درباره هشت سال جنگ ایران و عراق، روایتی مردانه است. زنان ایرانی در بعضی موارد در جبهه‌ها جنگیدند. بر اساس آمار بنیاد شهید تعداد زنان کشته شده در جنگ ایران و عراق ۶ هزار و ۴۲۸ نفر است. ۵۰۰ نفر از این زنان در جبهه جنگیده‌اند.

خیلی از زنان در طول جنگ از زخمی‌ها پرستاری کردند، از انبارهای اسلحه نگهبانی کردند، به جبهه‌ها غذا رساندند و در یک کلام در صحنه حاضر بودند.

هیچگاه تصویر زنانی که درجنگ کشته شدند روی در و دیوار شهرهای ایران دیده نشده. سهم زنان از کوچه‌ها و خیابانهایی که معمولا نام «شهید» می‌گیرند هم ناچیز است.

سال گذشته شورای شهر تهران گفت قصد دارد نام زنان کشته شده در جنگ را هم به کوچه‌ها اضافه کند. بهمن کارگر رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس هم همان زمان گفت نقش زنان در ۸ سال جنگ ایران و عراق نادیده گرفته شده.

سیمین یک پرستار دوران جنگ به بی‌بی‌سی فارسی می‌گوید: «در دوران جنگ و در مناطق جنگی خیلی تحقیر شدم. جامعه زیاد حامی ما نبود. به نظرم برایشان کسر شأن است که بگویند زن‌ها هم در جنگ نقش داشتند. چون کلا جایگاه زن‌ها را در خانه می‌بینند.»

در گفته‌های بالاترین مقام‌های جمهوری اسلامی ایران هم بر نقش زنان در پشت جبهه‌ها تاکید شده. حتی آیت‌الله خمینی ، بنیانگذار جمهوری اسلامی گفته بود: «کارهایی که زنان در پشت جبهه‌ها می‌کنند کارهایی است که به دنبال آن توقع مقام یا پستی ندارند.»

مینو بدیعی، روزنامه‌نگار که در زمان جنگ ایران و عراق به مناطق جنگی رفته بود معتقد است: «سیاست جمهوری اسلامی همین است. طیف‌های مختلف اصولگرایان و اصلاح‌طلبان در کل یک عقیده دارند. جایگاه زن را در خانه و وظیفه‌اش را صرفا بچه‌دار شدن می‌دانند. این نگاه مردسالارانه است.»

خانم بدیعی که برای تهیه گزارش به مناطق جنگی رفته بود، با موانع زیادی از طرف مردان روبه‌رو بوده. او می‌گوید: «شورای سردبیری روزنامه کیهان حدود ۷-۸ ماه با سازمان تبلیغات جنگ مذاکره کرد تا توانست چند خبرنگار زن به مناطق جنگی بفرستد. ما یک گروه سه نفری خانم بودیم. گفتند چون به پشت جبهه می‌روید، یک آقا باید همراهی‌تان کند. این آقا گزارشگر نبود. ما رفتیم و بالاخره وادارشان کردیم قبول کنند که نیازی به آنها نداریم. به همکار آقا اجازه ندادیم در کار ما دخالت کند. من فکر می‌کنم در سفری که رفتیم به رغم همه محدودیت‌ها سد را شکستیم. زن‌ها را به نظر من حذف کردند و اگر قرار است تاریخ جنگ نوشته شود باید به نقش و جایگاه زنان هم اشاره کرد.»

در جنگ ایران و عراق از زنان کمتر صحبت شده. چه زنانی که به جنگ رفتند و چه زنانی که جنگ به خانه و شهر آنها آمد. در روایت رسمی جمهوری اسلامی از زنانی که جنگیدند اما در چارچوب ایدئولوژیک جمهوری اسلامی جا نگرفتند، نشانی نیست.