ماجرای گزارش‌ها درباره 'بیماری و وخامت حال' علی خامنه‌ای چه بود؟

مهدی فضائلی، از چهره‌های رسانه‌ای اصولگرایان و از اعضای دفتر حفظ و نشر آثار رهبر جمهوری اسلامی، در توییتی نوشت که او سالم است و مانند همیشه کارهایش را انجام می‌دهد. توییت آقای فضائلی واکنشی بود به گزارش‌هایی که بر اساس آنها آقای خامنه‌ای توان انجام وظایفش را ندارد و مسئولیت‌هایش به فرزندش مجتبی خامنه‌ای منتقل شده‌اند.

آیت الله علی خامنه‌ای، ۸۱ ساله است و گزارش‌ها درباره سلامت او همواره با حساسیت بسیار بالایی از سوی افکار عمومی دنبال می‌شود. همزمان اطلاعات درباره وضعیت سلامتی او نیز بسیار محدود است و در سالهای اخیر، شایعات بسیاری درباره بیماری‌های احتمالی او منتشر شده‌اند.

از معدود اطلاعات رسمی منتشر شده درباره سلامت رهبر جمهوری اسلامی، خبرهای مربوط به عمل جراحی پروستات اوست که شش سال پیش انجام شد. این عمل برخلاف سنت رایج در نظام سیاسی ایران، با پوشش رسانه‌ای قابل توجه همراه بود و علاوه بر مصاحبه بی‌سابقه آقای خامنه‌ای قبل از عمل، تصاویر او بعد از عمل در بیمارستان و کسانی که برای ملاقات با او به دیدارش می‌رفتند نیز، منتشر شدند.

اما این‌بار چه شد که ناگهان تعدادی از رسانه‌ها در سراسر جهان خبر وخامت حال او را منتشر کردند؟ منبع این خبر و جزییاتش چیست و اصولا بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران، در صورت وخامت حال آقای خامنه‌ای چه اتفاقی رخ می‌دهد؟

ماجرا از کجا آغاز شد؟

بسیاری برای نخستین بار خبر اخیر درباره وخامت حال آقای خامنه‌ای را زمانی خواندند که وب‌سایت نشریه آمریکایی نیوزویک آن را منتشر کرد. انتشار این گزارش توسط نیوزویک موجب شد تا تعدادی دیگر از رسانه‌های انگلیسی زبان در کشورهای دیگر (از جمله روزنامه جورزلم‌پست در اسراییل و روزنامه سان در بریتانیا) نیز مطلب مشابهی منتشر کنند.

در این گزارش‌ها آمده است که به دلیل وخامت حال آقای خامنه‌ای، قدرت او به فرزندش مجتبی خامنه‌ای منتقل شده و ظاهرا نویسندگان گزارش معتقدند که سران جمهوری اسلامی تصمیم گرفته‌اند این خبر را مخفی نگاه دارند.

اما منبع همه این گزارش‌ها در واقع یک‌جاست: توییت‌هایی که توسط کاربری به نام 'محمد مجید' منتشر شده‌اند.

محمد مجید چه نوشته بود؟

در رشته توییتی که توسط محمد مجید در روز شنبه (۱۵ آذرماه) منتشر شد، خبر وخامت حال رهبر جمهوری اسلامی به نقل از منابعی ناشناس در داخل ایران منتشر شد.

در این رشته توییت آمده است که بر اساس گفته‌ این منابع، از روز جمعه، چهاردهم آذرماه حال رهبر جمهوری اسلامی رو به وخامت گذاشته و 'این بار' اطرافیانش بسیار نگران سلامتی او هستند.

او همچنین به نقل از همین منابع نوشته که به دلیل حال بد آقای خامنه‌ای، دیداری که قرار بوده روز جمعه با حسن روحانی داشته باشد، لغو شد و از آن مهم‌تر مسئولیت اداره بیت رهبری به فرزندش مجتبی خامنه‌ای منتقل شده است.

محمد مجید همچنین نوشته بود که از دلیل وخامت حال آقای خامنه‌ای اطلاع ندارد و نمی‌داند که آیا مساله به 'سرطان پروستات' او ارتباط دارد یا نه. اما در عین حال اضافه کرده بود که به دلیل بیماری آقای خامنه‌ای، پزشکان ارشد بیمارستان مسیح دانشوری به بیت رهبری فراخوانده شده‌اند.

چرا برخی رسانه‌ها به این توییت‌ها اعتماد کردند؟

این نخستین بار نیست که 'خبرهای اختصاصی' محمد مجید در رسانه‌های انگلیسی‌زبان، به ویژه نشریات بریتانیایی منتشر می‌شوند. او که در این گزارش‌ها 'محمد اهوازی' معرفی می‌شود، اخیرا مدعی شد به اطلاعاتی دست یافته که نشان می‌دهند ۶۲ مامور موساد در ترور مجید فخری‌زاده در ایران دست داشته‌اند.

او توییت‌هایش را به زبان عربی می‌نویسد و در معرفی‌اش در این شبکه اجتماعی، خود را روزنامه‌نگاری معرفی کرده که اخبار ایران را پوشش می‌دهد.

توییت‌های عربی محمد مجید، عموما درباره تحولات ایران هستند و تمرکزی ویژه نیز بر اخبار مرتبط با وضعیت اعراب ایران دارد.

اما آنچه احتمالا موجب می‌شود تا رسانه‌های انگلیسی این حساب توییتری را جدی بگیرند این است که هویت این حساب از سوی توییتر تایید شده و از این مهم‌تر، نزدیک به نیم میلیون نفر او را دنبال می‌کنند.

محمد مجید کیست؟

بر اساس اطلاعاتی که از طریق ایمیل مندرج در حساب کاربری توییتری محمد مجید در اختیار بی‌بی‌سی فارسی قرار گرفت، او یک روزنامه‌نگار ایرانی-سوئدی است و هم‌اکنون نیز در سوئد زندگی می‌کند.

او می‌گوید که عضو هیچ گروه سیاسی نیست، اما در سالهای زندگی در ایران با هدف فعالیت فرهنگی و اجتماعی عضو گروهی به نام 'دانشجویان و فارغ‌التحصیلان عرب اهواز' بوده. بر اساس این اطلاعات، او در سال ۲۰۰۸ میلادی به اتهام 'اقدام علیه امنیت ملی' دستگیر و روانه زندان کارون اهواز شده است.

آقای مجید همچنین تاکید می‌کند که در این سالها تمامی مطالبش را به زبان عربی نوشته و در رسانه‌های عربی‌زبان فعال بوده؛ از جمله تلویزیون اماراتی الشرق، روزنامه کویتی القبس و نشریه سعودی البیان.

در میان این رسانه‌ها، نشریه البیان یک رسانه 'اسلامی' است که توسط یک روحانی سعودی به نام احمد بن عبدالرحمن الصویان اداره می‌شود. او از جمله اسلامگرایانی بود که در جریان دستگیری‌های که توسط محمد بن سلمان انجام شد، به زندان افتاد. اما مطالب محمد مجید همگی پیش از دستگیری او در البیان منتشر شده‌اند.

برخی از این مطالب با نام 'محمد مجید الاحوازی' منتشر شده‌اند و عموما به تحولات ایران، فعالیت‌های منطقه‌ای سپاه قدس و همچنین وضعیت اعراب در ایران اختصاص دارند.

آیا وضعیت آیت‌الله خامنه‌ای وخیم است؟

پاسخ به این سوال به طور معمول آسان نیست و به دلیل حساسیت‌هایی که درباره چنین اخباری وجود دارد، راستی‌آزمایی ادعاهایی شبیه به آنچه محمد مجید در توییتر نوشته، گاه غیرممکن است. این‌بار هم استثنا نیست.

آقای خامنه‌ای ۸۱ سال سن دارد و در گروه افراد آسیب‌پذیر در برابر ویروس کرونا قرار می‌گیرد. اما از ابتدای شیوع این بیماری، تدابیر ویژه‌ای برای تمامی دیدارهای او در نظر گرفته شده و به شکل سخت‌گیرانه‌ای تلاش می‌شود تا از ابتلای او به کرونا جلوگیری شود.

اما در عین حال هیچ اطلاعاتی درباره زندگی و روابط شخصی او در دست نیست. نحوه ارتباط او با اعضای خانواده‌اش و کنترل وضعیت سلامتی آنها قبل از دیدار با آیت‌الله خامنه‌ای از جمله موضوعاتی است که می‌تواند بر احتمال ابتلای او به بیماری‌های واگیردار اثر بگذارد.

مساله ابتلای او به بیماری سرطان نیز هرگز به شکل رسمی تایید نشده و خبرها تنها در حد گمانه‌زنی رسانه‌ها یا گزارش‌هایی بدون منبع است؛ از آن جمله گزارشی که پنج سال پیش توسط روزنامه فرانسوی فیگارو منتشر شد و در آن به نقل 'چندین منبع در محافل اطلاعاتی غربی' آمده بود که آقای خامنه‌ای به سرطان درجه چهار پروستات مبتلاست.

درجه چهار سرطان پروستات وخیم‌ترین مرحله این بیماری است و فیگارو نوشته بود که منابع پزشکی ارزیابی می‌کنند که آقای خامنه‌ای بیشتر از دو سال عمر نکند. اما از آن زمان پنج سال گذشته و همچنان او زنده است.

در ارتباط با خبر اخیر، دستکم منابع اطلاعاتی اسراییلی گفته‌اند که معتقدند درباره وضعیت سلامتی آقای خامنه‌ای اغراق شده و آنها معتقدند که خبرهای اخیر صحت ندارند.

آیا ممکن است به دلیل بیماری قدرت به مجتبی خامنه‌ای منتقل شود؟

رهبر جمهوری اسلامی ایران قدرت قانونی و رسمی قابل‌ملاحظه‌ای دارد. اما در عین حال او معاونی ندارد که در صورت بیماری - دستکم به شکل موقت - اختیارات و مسئولیت‌های وسیع او را به عهده بگیرد.

بر اساس اصل ۱۱۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی، اگر رهبر نتواند به وظایفش عمل کند، با تصمیم مجلس خبرگان از مقامش عزل می‌شود و همین مجلس موظف است که رهبر بعدی را انتخاب کند.

تا زمان انتخاب رهبر جدید، 'شورایی مرکب از رئیس‌جمهور، رئیس قوه قضائیه و یکی از فقهای شورای نگهبان به انتخاب مجمع تشخیص مصلحت نظام' همه وظایف رهبر را بر عهده می‌گیرند.

به همین دلیل آنچه در رسانه‌های انگلیسی‌زبان منتشر شده، در واقع یک سناریوی غیرقانونی است. در صورت بیماری شدید آیت‌الله خامنه‌ای، اصولا امکان انتقال قدرت بدین شکل به فرزندش ممکن نیست و چنین تصمیمی بر عهده مجلس خبرگان است.

محمد مجید نیز که خود این خبر را منتشر کرده در ای‌میلی به بی‌بی‌سی فارسی نوشت که این رسانه‌ها درباره این بخش از خبر او دچار سوءتفاهم شده‌اند و به گفته منابعش در ایران، تنها اداره روزمره امور بیت رهبری به فرزندش واگذار شده، نه قدرت کامل مقام رهبری جمهوری اسلامی؛ خبری که البته بدین شکل هم تکذیب شده است.