سوریه این کشور کوچک با سابقه تاریخی هزاران ساله و مرکز تمدنهای جهانی با جمعیت بیست و یک ملیونی در چمبره کشورهای بحران زده منطقه خاورمیانه دچار سرنوشت نامعلومی شده است کشوری که نه تنها در خاورمیانه و با کشورهای همجوار خود همانند ترکیه ، عراق اردن ، لبنان و اسرائیل که هرکدام در بی ثبات کردن آن نقش تعیین کننده ای داشته و دارند گرفتار و در گیر بحران وارداتی شده بلکه به وزنه اصلی توازن قوا و شکل گیری ساختار سیاسی اقتصادی و جغرافیای اقتصادی منطقه از چنان اهمیتی بر خوردار شده است که قدرتهای جهانی نظیر آمریکا ، اروپا ، روسیه و قدرتهای منطقه ای همانند عربستان سعودی ، اسرائیل و ایران هم در صددند تا این کشور تعیین کننده در تغییر توازن قوا در سطح جهان را بشکلی با منافع ملی خود همساز ود ر شطرنج سیاسی منطقه از آن استفاده کنند .
ترکیه از زمان اشغال این کشور در زمان امپراتوری عثمانی بخش بزرگی از خاک سوریه را در منطقه دریای لوان که بخشی از مدیترانه است ضمیه خاک خود کرده و در صدد الحاق بخش باقی مانده دریای مدیترانه تا مرز سوریه و لبنان است تمرکز جنک فعلی عمدتا در شهر آله پو نزدیک خاک ترکیه جریان دارد و شامل شهرهای لاتاکیا، و تارتوس میشود روسیه در شهر تارتو س پایگاه نظامی دریایی دارد و هدف اولیه ترکیه و غرب نا امن کردن این پایگاه است که تاسیسات آن شبیه تاسیسات نظامی در شهر آدانای ترکیه است که متعلق به آمریکا و ناتوست که مرکز آموزش مخالفان رژیمهای منطقه مخصوصا آن بخشی که با غرب همراهی و همگامی ندارند است .
سوریه با 185000 کیلومتر مربع وسعت با ترکیب جمعیتی 10% کردها، 15% مسیحیان ، 15% شیعه علوی و 60% سنی مذهب و در حدود 10% مهاجران فلسطینی و عراقی در 17 آوریل سال 1946 بعداز جنگ جهانی دوم استقلال خود را از استعمار فرانسه بدست آورد پیش از آن تحت کنترل امپراتوری عثمانی قرار داشت این کشور بعداز استقلال در همه جنگهای بین اعراب و اسرائیل بنحوی مورد تجاوز قرار گرفت و در جنگ شش روزه در سال 1967 که اسرائیل با استفاده از اختلافات داخلی در اتحاد شوروی براه انداخت منطقه جولان این کشور و همجوار با لبنان به اشغال اسرائیل در آمد کوه های جولان تامین کننده آب مشروب شمال اسرائیل است که هنوز اسرائیل این منطقه را کنترل میکند .
سوریه پس از استقلال از بافت های لازم در امور اداره کشور نظیر تشکیلات اداری ، مالی ، ارتش ، پلیس و زیر ساختهای لازم بر خوردار نبود و کشور در آشوب کامل بسر میبرد جنگ 1948 اسرائیل بر علیه اعراب دقیقا در همین دوران شکل گرفت و اسرائیل موجودیت پیدا کرد این بحران تا سالهای 1960 ادامه پیدا کرد و تنها در زمانی که عبدالناصر قدرت را در مصر بعهده گرفت و مسئله اتحاد اعراب را مطرح کرد افسران سوریه قدرت را در سال 1961 بدست گرفتند و در سال 1963 حزب بعث سوریه عملا سکاندار قدرت و حاکمیت در کشور شد که در راس آن در سال 1970 حافظ اسد قرار گرفت که تمایل فراوانی داشت تا هرچه زودتر با مصر و دیرتر با لیبی اتحاد جماهیر عربی را با محوریت مصر تشکیل دهد.
این سه کشور و دیگر کشورهای عربی در تلاش ایجاد جبهه ای از اعراب بودند که اسرائیل با شعار از نیل تا فرات در سال 1967جنگ گسترده ای را بر اعراب تحمیل کرد و بخشهای بزرگی از خاک اعراب از جمله صحرای سینا را بکمک ناتو و آمریکا بتصرف خود در آورد . جنگی خورد کننده و نابود کننده تا جایی که تمامی بنیه نظامی و اقتصادی اعراب از جمله سوریه از بین رفت شبیه آنچه آمریکا در عراق و افغانستان انجام داد . این ویرانی کافی بود که اعراب تا به امروز هم موفق به ترمیم خرابیهای خود نشوند.
ضربه اصلی دردرجه اول به سوریه وارد آمد چه در محاصره کامل ترکیه ، لبنان ، اردن و اسرائیل قرار داشت که با آمریکا و غرب در یک جبهه قرار داشتند حتی زمزمه محروم کردن سوریه برای دسترسی به آبهای مدیترانه و الحاق این بخش بخاک ترکیه که در بالا به آن اشاره شده مطرح گردید بهمین دلیل ترکیه امروز با توجه به منابع نفت و گاز این منطقه دندان تیز کرده و همین سیاست را پیگیری میکند.
با تغییر استراتژی مصر پس از مرگ عبدالناصر که اولویت بر پیشرفت اقتصادی متمرکز شده بود سادات و مبارک مسئله اولویت جنگ با اسرائیل را کنار گذاشتند و با ادعای تدارک برای پیروزی در آینده مناسبات خود را با شوروی بتدریج بهم زده و زمینه همکاری با غرب را مهیا و سر آخر با اسرائیل بتوافق رسیدند و بر سر سوریه و دیگر کشورهایی که در جنگ نابود کننده اسرائیل بازنده اصلی بودند عملا کلاه گشادی رفت .
سوریه مجبور شد با دیگر کشورهای مخالف سیاستهای غرب از جمله با عراق ثروتمند و با زیر بنای اقتصادی پیشرفته و با برنامه پیشرفت اقتصادی مدرن ، لیبی در حال باز سازی ، فلسطین مبارز، الجزایر که هنوز مناسبات خوبی با شوروی داشت و یمن بنا به پیشنهاد رهبران عراق تن دهد اگر چه هرگز با جان و دل با آن همکاری نکرد و حتی در جنگ ایران با عراق از ایران پشتیبانی کرد آنهم در شرایطی که بیش از یک ملیون سوری در عراق مشغول کار بودند و بیش از چهار ملیون نفر از این طریق در سوریه امرار معاش میکردند در واقع سوریه با رابطه با عراق توانست امور خود را از نظر مالی و تجاری در زمان همکاری سروسامان دهد . در اینجا حافظ اسد نشان داد که از استراتژی و تاکتیک سر رشته ای ندارد و تنها یک نظامی معمولی آنهم در سطح یک افسر بدون تجربه بیشتر نیست.
اسد در درون کشور بامخالفان که عمدتا سنی مذهب بودند با قدرت تمام بر خورد میکرد و اخوان المسلمین را که بشدت مخالف مدرن کردن کشور بودند تقریبا تارومار کرد سوریه در عین حال که با رژیم عربستان سعودی بکمک مصر میجنگید ولی در جنگ بر علیه عراق بیش از بیست هزار نفر نظامی در اختیار آمریکا قرار داد تا عراق و زیر بنای اقتصادی این کشور رانابود کند ضمن آنکه بیش از چهار ملیون سوری را بیکار و گرسنه در کشور رها کرد.
حافظ اسد دردوران بحرانهای منطقه ای هرگز نتوانست از پتانسیل و توانائیهای اعراب بنفع کشور خود بهره گیرد ضمن آنکه کمترین اعتمادی به سنی ها نداشت تا زمانی که زنده بود برای خالی نبودن عریضه عبدالحلیم خدام سنی و عضو حزب بعث را بمعاونت خود بر گزید ولی زمینه را در درون ارتش و حزب بعث چنان تدارک دید که بعداز مرگش خدام را خلع ید کنند در عین حال که قرار بود خدام جای حافظ اسد را بگیرد و نه بشار که تخصص پزشکی داشت و از سیاست بی خبر سر رشته ای نداشت .
حاکمیت حزب بعث سوریه با اکثریت شیعیان علوی برهبری بشار اسد عملا بقیه نیروهای داخلی را بر علیه رژیم که این اواخری بازدهی چندانی از نظر اقتصادی نداشت بسیج کرد و چون زمینه واگزار کردن قدرت و تقسیم آن که قبلامورد توافق قرار گرفته بود اجرایی نشد نیروهای داخلی و جریانات طرفدار کشورهای غربی فعال شده و در صدد بر آمدند تا از نیروهای خارجی برای بقدرت رسیدن استفاده کنند و شد آنچه که نمی باید اتفاق می آفتاد و سوریه امروز شده است جولانگاه نیروهای متخاصم که برایشان مهم نیست کشور و دست آوردهای آن دارد بتدریج نابود میشوند و شاید برای همیشه متلاشی شود .
اسد پدر و پسر و حزب بعث سوریه اگر فقط با عراق قدرتمند و مدرن همکاری میکردند هیچ نیرویی جرات نمیکرد تا به این دوکشور تجاوز کند سوریه دقیقا دچار همان ندانم کاری رژیم ایران شد که افسار خود را در اختیار یک فرد بیسواد همانند خمینی و دارودسته او قرار داد تا جریانات غرب گرا در داخل رژیم از آن استفاده کنند و بنیه استراتژیکی کشورهای ایران و عراق را در جنگ هشت ساله نابود کنند و زمینه وارد شدن نیروهای نظامی غرب را در منطقه فراهم کنند تا همچنان از این فرصت استفاده کنند و به بی ثباتی منطقه و اختلافات داخلی دامن زنند و اینک بسراغ سوریه بروند کشوری که در پیکار برای استقلا ل خود جنگیده بود و بکمک جبهه امتناع اعراب موفق بکنترل اسرائیل متجاوز شده بود و آمریکا بدلیل همین اتحاد عمل جرات حمله و تجاوز بهیچ یک از کشورهای عضو را نداشت .
بحران سوریه حتی اگر به پیروزی حاکمیت سوریه به پایان برسد تاثیرات مخرب آن برای پیشرفت و مدرن کردن کشورهای خاورمیانه که الویت در آن استفاده از همه امکانات موجود برای پیشرفتهای اقتصادی و همکاری منطقه ای ا ست تا سالها دست از سر مردم بر نخواهد داشت بهمین دلیل است که آمریکا ، اسرائیل و اروپا بشدت در تلاشند تا آنجا که در توان دارند اختلافات را عمیقتر کنند و زیر بنای کشورهای منطقه را بنابودی بکشانند و تا حد توات همه کشورها حتی طرفداران خود را بی ثبات کنند تا همچنان از آنها برای روز مبادا استفاده کنند آمریکا بتنهایی طی ده سال گذشته بیش ازهمه کشورهای جهان به خاورمیانه اسلحه فروخته است که تنها یک قلم آن به عربستان سعودی در سالذ گذشته 60 میلیاردلار است ضمن آنکه جنگ و خرابی را به کشورهای عراق ، افغانستان ، لبنان ، لیبی ، سوریه ، پاکستان ، یمن و سومالیو ... تحمیل کرده است
اگر چه جنگ در سوریه جریان دارد ولی تمامی تمرکز غرب و نیروهای طرفدار غرب در منطقه بسیج مردم عرب و ترک برعلیه ایران است تلاش این است که هرچه بیشتر بین شیعیان و سنی ها تنفر ایجاد شود بی دلیل نیست که غرب و کشورهای شیخ نشین بهر داوطلب عرب سنی سه هزار دلار برای جنگیدن بر علیه حکومت سوریه ماهیانه حقوق پرداخت میکند .
اگر سوریه سقوط کند که احتمال آن بدلیل توازن قوا در منطقه ضعیف است مرحله بعدی خلع سلاح کامل وجنگ نابود کننده حزب الهه لبنان و سرانجام ایران خواهد بود بر کسی پوشیده نیست که اگر غرب و ارتجاع منطقه میتوانست و بتواند به ایران حمله کند حتما این کار را میکرد البته نه با سلاحهای متعارفی بلکه با بمب اتم.
وضعیت ترکیه از درون برای حاکمان و ناسیونالیستهای این کشور که در رویای امپراتوری عثمانی هستند و با بیشرمی علنا از آن صحبت میکنند باندازه سوریه خطرناک و شکننده است ترکیه در حال حاضر در همه جبهه ها در حال جنگ است اگر سوریه سرپا بماند که خواهد ماند بدلیل منافع استراتژیکی روسیه ، ایران و دیگر کشورهای جهان ترکیه تا سالها در گیر کردهای منطقه خواهد بود که دیگر حاضر نیستند این سیستم باز مانده از فاشیسم نو را تحمل کنند ضمن آنکه با کشور قدرتمند دیگری در منطقه مانند ایران که از نفوذ زیادی در منطقه بر خوردار است سروکار دارد .
بحران سوریه تضادهای منطقه خاورمیانه و در پی خود تضادهای جهانی را بشدت افزایش داده است سوریه نشان داد که در خاورمیانه میدان دار اصلی کشورهای غربی بتنهایی نیستند بلکه رشد تضادهای داخلی در بین نیروهای منطقه و در درون کشورها موجب رشد نیرویی خواهد شد که بعداز جنگ جهانی دوم با قدرت وارد میدان شد و بعلت عدم تجربه طی سالهای اخیر و با تهاجم دو جریان امپریالیستی و ارتجاعی منطقه ای بسیاری از مواضع خود را از دست داد و اینک در تلاش است تا دوباره آنرا در کنترل خود در آورد برای نیروهای متجاوز خارجی آسان نخواهد بود بکمک اقلیت ارتجاعی منطقه براحتی این نیروهای عظیم و بالنده را که در حال فوران است سرکوب کند اوضاع مصر ، لیبی ، عراق و سوریه و ... نشان میدهد که ورق در حال بر گشتن است و اینک نوبت توده های مردم منطقه است که ابتکار عمل را بدست گیرند و سرنوشت خود را رقم زنند .
م . راد (14.08.2012)
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید