تنها زبان رسمى در ايران، كه كشورى داراى گروه هاى اتنيكى متنوع با زبان هاى مختلف است، فارسى است. اين انحصار و تبعيض زبانى در اصل ١٥ قانون اساسى جمهورى اسلامى رسميت يافته است. حميد رضا حاجى بابايى، وزير آموزش و پرورش كابينه احمدى نژاد گفته بود: " ٧٠ درصد دانش آموزان در سراسر كشور دو زبانه بوده و پس از ورود به كلاس اول و گذراندن يك سال تحصيلى هنوز زبان مادرى آنها به فارسى تبديل نشده است(١)

اگر اين آمار را به تركيب جمعيت ايران تعميم دهيم، زبان رسمى كشور، يعنى زبان فارسى، فقط زبان اول ٣٠ درصد از مردم ايران را تشكيل مى دهد. برغم اين واقعيت و در اقليت بودن زبان فارسى، ٧٠ درصد جمعيت ايران قانونا ممنوعيت زبانى دارند.

على اكبر صالحى، وزير وقت دولت اسلامى، در سال ٢٠١٢ به هنگام ديدار خود از تركيه طى مصاحبه اى در آنكارا اعلام كرد كه ٤٠ درصد از مردم ايران " ترك زبان اند "(٢).

زبان مادرى همزاد بشر است. هر نوع ضربه به زبان مادرى چه بسا لطمات جبران ناپذيرى به كودك وارد مى سازد. شيرزاد عبدالهى، كارشناس مسائل آموزش و پرورش، در رابطه با كودكانى كه زبان مادرى شان فارسى نيست، مى گويد: " كودكانى كه در اين مناطق به مدرسه مى روند به دليل عدم آشنايى به زبان فارسى و مواجه با آن، دچار شوك وحشتناكى مى شوند و خود را نمى توانند تطبيق دهند. "

كارشناسان معتقدند كه " دانش آموزان كلاس اول در مناطق قومى از نخستين روز ها مجبور مى شوند به زبان مادرى خود فكر نكنند و به اين ترتيب ارتباط فكرى و ذهنى آنها با دنيايى كه در آن بزرگ شدند، قطع مى گردد. از اينرو ممنوعيت زبان مادرى صرفا يك عمل ناسيوناليستى و يا شوونيستى نيست، بلكه جنايتى عليه بشريت است."

سازمان يونسكو، نهاد سازمان ملل در امور آموزشى و فرهنگى، منشورى را درباره زبان مادرى تصويب كرده است. طبق اصل يكم، بند اول اين منشور: " همه شاگردان مدارس بايد تحصيلات رسمى خود را به زبان مادرى خود آغاز كنند. " بر اساس اصل يكم، بند دوم: " همه دولت ها موظف هستند كه براى تقويت و آموزش زبان مادرى كليه منابع، مواد و وسايلى لازم را توليد و توزيع نمايند. " طبق اصل يكم، بند سوم: " براى تدريس زبان مادرى بايد معلم به اندازه كافى تربيت و آماده شود…زيرا تدريس به زبان مادرى وسيله اى براى برابرى اجتماعى شمرده مى شود. "

سازمان يونسكو از سال ١٩٩٩، روز ٢ اسفند - ٢١ فوريه- را به نام " روز جهانى زبان مادرى " اعلام نمود. سازمان ملل در بيانيه خود در سال گذشته به اين مناسبت تأكيد كرد كه " چند زبانى عامل مهم در ارتقاى سطح كيفى آموزش و از آن مهم تر پايين آوردن تبعيض است."

رضوان حكيم زاده، معاون آموزش ابتدايى وزارت آموزش و پرورش، در ٨ خرداد ١٣٩٨ طرح " بسندگى زبان فارسى " را پيشنهاد نمود. اين طرح در سال گذشته به اجرا گذاشته شد. بر اساس اين طرح ثبت نام كودكان در مدارس مناطقى كه زبان مادرى آنها فارسى نيست مشروط به گذراندن سنجش بسندگى زبان فارسى شده است . مخالفين تبعيض زبانى اين طرح را " نسل كشى زبانى " ناميدند(٣).

كشور هايى كه سياست تدريس زبان مادرى و زبان سرتاسرى را در كنار هم پيش مى برند، به دستاورد هاى مهم علمى و تكنولوژيكى رسيده و در همه زمينه هاى اقتصادى، اجتماعى، سياسى و فرهنگى به پيشرفت هاى بزرگى دست يافته اند. يكى از نمونه هاى بارز اين كشور ها هندوستان است كه در آنجا ٨٠ زبان مادرى تدريس مى شود. اين امر نه تنها باعث تفرقه و تجزيه هندوستان نشده، بلكه موجب پديد آوردن بزرگترين همبستگى انسانى در جهان شده است.

بى توجهى به بعد فردى، جمعى و اجتماعى زبان هاى مادرى اقليت ها، بخشا لطمات جبران ناپذيرى به سرمايه عظيم انسانى- فرهنگى زده است. با به حاشيه رانده شدن اين زبان ها، بخشى از تاريخ، ادبيات، موسيقى، هستى معنوى، روابط و مناسبات فرهنگى مردم به فراموشى سپرده شده است. نابودى زبان، نابودى تاريخ و ادبيات را بدنبال دارد. وقتى زبان اعتبار و پشتيبان نوشتارى نداشته باشد و دايره استفاده از آن صرفا از مكالمات روزمره تجاوز نكند، كلمات بتدريج فراموش شده و زبان دچار فقر و محدوديت مى شود. بررسى تغيير تركيب زبانى مردم ايران در يك بازهُ زمانى ٤٠ ساله( از ١٩٦٤ تا ٢٠٠٤) نشان مى دهد كه گروه زبانى فارسى ١٠ درصد بزرگتر و گروه زبانى يك گروه اتنيكى غير فارس، بعنوان مثال تركمنى، ٠/٧ درصد كوچكتر شده است(٤). تبعيض زبانى و ديگر تبعيضاتى كه رسما توسط حكومت اسلامى بر ٧٠ درصد غير فارس جمعيت كشور اعمال مى شود، نه فقط نسل كشى زبانى و فرهنگى، بلكه نمادى از نژاد پرستى است.

 

منابع:

١- سرويس: اجتماعى - آموزش و پرورش، كد خبر: ٩١٠٧٢٢٣٨٤٤

٢- بهرام رحمانى ، كار online، ١٣ اسفند ١٣٩٩، ٣ مارس ٢٠٢١

٣- دويچه وله، ٢٠٢١/٢/٢١

٤- آسيميلاسيون زبانى در ايران و چند آمار، بهزاد خوشحالى