یادبود شادروان دکتر محمد مصدق

بمناسبت 29 اردیبهشت 143مین سالروز تولد دکتر محمد مصدق :

مقدمه :

اهداف، برنامه و کوشش های خستگی ناپذیر چهره مبارز تاریخ معاصر وطنمان آنهم در بیش از 70 سال قبل در زمینه : آزادی واقعی انتخابات - مطبوعات، احزاب، تامین حقوق اجتماعی، حل مساله اشتغال و مسکن، آموزش و بهداشت، سلامت فکر و روان و از همه ارزشمندتر جدائی دین ازحکومت با نگاه به حرمت هر یک، انتصاب مسئولین کلیدی مملکت بر اساس تخصص و تجربه، پاک دستی همراه با پاسخگوئی، برقراری روابط بین المللی با رعایت منافع ملی و عملی ساختن استقلال واقعی برمبنای اصل موازنه منفی، عدم وابستگی از تمامی جهات، محدود ساختن اختیارات دربار، و دیگر دیدگاهها و برنامه های مترقی شادروان مصدق، مباحثی ژرف و پرداختن به ان ایده ها را که کماکان برایمان تحقق نیافتنی و دور از دسترس اند و در چرائی ... به نوشتاری بمناسبتی دیگر موکول و در این فرصت به پرآوازه ترین خدمت او که نفوذ و دخالت خارجی را در ممالک جهان سوم نشانه رفته - اشاراتی میرود  .

اما بعد : در كنفرانس بين‌المللي انرژي ( ١٩٤٥ - واشنگتن ) امريكائیان با هشیاری برآمده از زمزمه اعتراضات دولتهای تحت سلطه نسبی، پیشنهاد پایان دادن به امتيازات انحصاري نفت را مطرح نمودند اما دولت استعمارگر بريتانيا به جای پذیرش، وعده داد مقادير قابل توجهي از نفت منطقه خلیج فارس را که تحت سلطه داشت به امريكا بفروشد و مبنای رانت و رشوه را بنا نهاد !

شركت‌هاي مافياي نفت آن زمان به دلیل منافع مشترک، در مقام خلع يكديگر بر نمی آمدند و با نگاهی مسکن وار اصل ٥٠-٥٠ در مورد امتيازات نفت در اوايل دهه١٩٥٠ همراه با احقاق حق ايرانیان با شركت نفت ايران و انگليس مطرح شد.

از منظر ژئوپولتيك رويدادهاي داخلي میهنمان در آنزمان با تعریفی مشابه این روزگار پر آب چشم - ربط گريز ناپذيري با مسائل خارجي داشت بطوریکه بصورت واضحی در مساله ملي شدن نفت سه قدرت امريكا، انگليس و شوروي مطرح بودند.

دولت ايران با رهبری راستین ،چهره پاک دست مجرب و با شهامت وقت در محافل حقوقي - سياسي و از همه مهمتر در چارچوب حقوق بين‌الملل در یک مصاف بی نظیر مورد دقت تمامی رسانه های جهانی موفق بود و انگلستان همانطور که بکرات خوانده ایم در این عرصه  ناكام ماند .

در این میان با توجه به تنگناهای مالی ایجادشده برای دولت ملی، از دولت همسایه شمالی شوروی انتظار میرفت كه از ايران حمايت كند، اما استالين بدلايل مختلف نگاه مثبتي به نهضت ملي ايرانیان نداشت و حتی برمبنای ایدئولوژی های خود « گاندي و نهرو » را انقلابي تلقي نمي‌كرد، تا آنجا که استالين معتقد بود كه انگلستان  امپرياليستی فرتوت و امريكا امپرياليست حاد و هار بوده و ميخواهد از نهضت ملي استفاده و نهایتا جانشين انگلستان شود.

امريكا در این بحبوهه  حمايت تمام و كمال از نهضت ملي را در نظر داشت و گروهي به رهبري «مك گي، معاون سياسي وزارت امور خارجه آن دیار» باور داشتند : براي جلوگيري از نفوذ خزنده كمونيسم بايد از ناسيوناليسم حمايت شود و موضع ميانجيگري را در پيش گرفتند .

به همین دلیل انگليسي‌ها اصل ملي شدن را پذيرفته مذاكرات آغاز شد - اما امريكايي‌ها احساس كردند كه مصدق از كارت آنها براي اهداف خود در مسیر منافع ملی ایرانیان هشیارانه بهره مي‌گيرد و به همين خاطر تلاش كردند او را تضعيف كنند و با انگليسي‌ها موضع مشترك داشته باشند .

در اين ايام پيشنهاد بانك بين‌المللي با نظر مشترك امريكا و انگليس مطرح شد، بانك بين‌المللي ميگويد : با ملي شدن و خلع يد که ابعاد سیاسی به خود گرفته كاري نداشته، طی دو سال صنعت نفت را به هر طريقي كه مي‌دانیم، اداره خواهیم کرد ... دولت ايران در پاسخ مي‌گويد تمام هياهو براي ملي شدن این صنعت بوده و خدمات شركت بايد در چارچوب « ملي شدن صنعت نفت » صورت پذيرد.

از نظر شوروي حفظ وضع موجود اولويت داشت و حزب توده مامور به سنگ ‌اندازي - در نتيجه بين منافع انگليس و منافع شوروي از زواياي متفاوت همسويي ایجاد شده و توافق مشهور به توده نفتي رخ داد.

از نظر مصدق جنبش ملي شدن صنعت نفت تنها بعد اقتصادي نداشت و متوقف كردن دخالت‌هاي دول خارجي در سرنوشت سياسي - اقتصادی ايران، همزمان سلب حاكميت مطلق شاه و بازگشت آن به مردم با تعریفی «سلطنت نه حکومت» هدف اصلی ملیون تحت رهبری مصدق شمرده میشد، همچنانکه در سياست خارجي نيز هدف او موازنه منفي بود كه بعدا به عنوان «جنبش عدم تعهد» تلقي و شادروان بگواه اعضاء اولیه از بنیان گذاران این نهضت بشمار می رود .

ناگفته نماند در مسیر عدم توفیق مصدق در برنامه های ملی خود، دول استکباری با مفهومی دور از تعاریف و معیارهای آن روزگار ! راه کارهائی بشرح زیردیده شد   :

اول : از آيت‌الله بروجردي فتوايي  بگيرند - به اين بهانه كه مصدق به نفوذ كمونيسم در ايران ياري ميرساند که در اين مرجع حاضر به صدور اين فتوا نمي‌شود.

دویم : از طريق مجلس مصدق را بركنار كنند، در شرايطي كه دولت ملی در تنگنا و در شرايط اقتصاد بدون نفت بود، گروه‌هاي مخالف (حزب اراده ملي سيد ضياء‌الدين طباطبايي، حزب عدالت جمال امامي، مجمع مسلمانان مجاهد شمس قنات‌ آبادي، جمعيت فداييان اسلام، حزب زحمتكشان ملت ايران بقايي، حزب توده و اتفاق افسران بازنشسته تحت رياست سرلشكر زاهدي كه در مجلس متحصن بود و ...) عليه شادروان فعاليت مي‌كردند و به همين خاطر بر اين باور بود كه اكثريت مجلس «به ظاهر» طرفدار اوست و مصلحت را در اين ديد كه مجلس را منحل كند، اگرچه برخي از دوستانش با او موافق نبودند.

سیم : شاه فرمان صادر كند که اين اقدام با تعاریف اجتماعی - سیاسی تعبير به نوعي كودتا شد.

چهارم : مرحله چكمه، يعني انگليس و امريكا خودشان وارد عمل و با توزيع مبالغی دلار و مدیریت میدانی با حضور خائنانه «كيم روزولت و برادران رشيديان» واهالی شهر نو همراه با شعبان ها ... ماجرای خجالت آوری را که به نام کوتای 28 مرداد شناخته میشود بسامان بردند، که از نظر درك جهاني این ماجرای دردناک بعنوان «كودتاي مشترك امريكا و انگليس» شمرده میشود و بسیاری از سیاست مداران این روزگار حتی وزیر خارجه متوفی اخیر امریکا به آن اقرار نموده اند .

در دايره‌المعارف‌هاي امريكانا، بريتانيكا و شوروي سابق از اين اقدام با تعبير كودتاي مشترك امريكا و انگليس ياد شده - همچنين در اين دوره كودتاهاي نظامي مشابهي عليه دولت‌هاي ليبرال در جهان صورت گرفت.

اين رويداد براي جامعه ما با همه کوششی که در فراموشی آن دارند ! بشدت نامیمون تعبیر میشود، همچنانکه آنچه در این ایام در زمینه محاسبات سیاسی حکومت آنهم بدون اغراق با تندروی های غیرمعقول در تمامی زمینه ها - تحقق عینی یافته «که نیازی به برشمردن آنها نیست» دقیقا بر خلاف منافع ملی صورت میگیرد و با به بازی گرفتن و بی توجهی مطلق به خواست اکثریت در ادامه همان نیت های پلید، میتواند تعریف شود.

برای آگاهی نسل پویای میلیونی تحصیل کرده نگران آینده این ملک و ملت، باید تاکید داشت : بدون تردید و اغراق در تاریخ معاصر 2 دولتمرد اندیشمند دلسوز ملک و ملت پیشگام میهن دوستان و مردم خواهان این دیار بوده‌اند : اميركبير و دكتر مصدق.

قوام‌السلطنه که در قضيه آذربايجان خدمات مفید و موثری داشت - اما امیدآفرین نبود، در حاليکه،، خط مشي اميركبير و مصدق کماکان الهام بخش بوده و ناديده گرفته شدنی نیست ! آنهم با همه کوشش و تبلیغاتی که در کم رنگ نمودن باورها و عملکرد این بزرگان ماندگار در عرصه پهناور تاریخ معاصر این سرزمین انجام میشود که در واقع عرض خود میبرند ....