ایران و سلفی گری تعاملی دوگانه

سلفیها از کدام بنیادهای فکری مذهبی تغذیه میشوند؟ بنیانگذاران این گروه چه کسانی هستند؟ در کدام مقطع تاریخی ظهور کرده و چگونه به شرق کوردستان راه یافتند؟ در مقابل این گروه افراطی، جمهوری اسلامی چه سیاستی را در پیشگرفته بوده و حال با این پدیده چه نوع تعاملی دارد؟ سلفیگری جهادی چه نسبتی با داعش دارد؟

نحوی تبلیغات و عضوگیری این گروه در میان توده‌های مردمی از چه جنسی برخوردار است؟ و دهها پرسش دیگر از این دست را میتوان مطرح کرد. پاسخ به این پرسشها مستلزم کنکاش و شناختی دقیق، هم از فعالیت گروههای مورد بحث و هم از استراتژیها و تاکتیک هایی است که جمهوری اسلامی بکار میبندد؛ اما این نیاز به پاسخ بعد از رویدادهای روژئاوا، جنوب کوردستان، شنگال و عراق از اهمیتی حیاتی برخوردار گردیده است.

یکی از اساسیترین ابزارهای تبلیغاتی اکثر گروهها و فرقه‌های افراطی مذهبی از بدو تاسیس، استثمار اسلام  تحت عنوان احیای اسلام  دینیاست. این جنبشها با ادعای حذف گرایشات بدعت گزارانه در مفاهیم و تعالیم اسلامی پا به میدان سیاست میگذارند، و در اولین اجتماعی را بر اهداف سیاسی ارجح میدانند. گام حوزهی فرهنگی - اجتماعی« وجه مشترک تمام گروهای افراطی نسبت به نظام جهانی و حکومتهای اسلامی موجود بوده و هست. جنبشهای افراطی اسلامی اگر چه در بینش دینی و جهانبینی دارای دیدگاهی واحد، مجموعه حیات و مفاهیمی مشرکاند، اما از لحاظ ماهوی تفاوتها، اصطلاحات تضادها و تفاسیری منفک از یکدیگر دارند. گاه این تفاوتها تا سطح جنگها و دشمنی های شدید خشونت طلبانه توسعه مییابد. پارادوکسی که مستلزم موشکافی و پژوهش علمی طلبی نتیجهایی انحراف زودهنگام این گروها، گذار از اصطلاح و رنسانس دینی به تروریسم و افراطیگری با پوشش دینی میباشد. برای بررسی نحوهی این گذار، مقاله حارض به گروه خشونت طلب سلفی جهادی اختصاص داده شده که بهتر بتوانیم اهداف مشرک داعش و این گروه از سلفیها را درک کنیم.جریان سلفی را میتوان بهعنوان جریانی فکری که همیشه در تاریخ، بر تفکر جهان اسام سایه انداخته، معرفی منود. بعضی از صاحبنظران و مراجع اسلامی، وهابیون را سلفی معرفی کردهاند. وهابیون را پیروان محمد بن عبدالوهاب میدانند. او معتقد است که با اصطلاحات عمیقی که در آیین مردم منطقه صورت گرفته است، اعتقادات مردم با شرک و خرافات آمیخته شده است. خود وهابیها با این نام که بر آنها اطاق میشود مخالفاند و خود را پیروان سلف صالح میدانند، بنابراین آنانی که وهابی نامیده میشوند را میتوان تنها بخشی از جریان سلفی دانست. به این ترتیب اصطاح سلفی گویاترین نام برای این جریان است. اصطلاحی در مورد هرچند تعاریف گوناگونی از منظر لغوی و اصطلاح سلفیگری صورت گرفته است، اگر مقصود از واژهی "سلف" معنی لغوی آن باشد، این واژه دارای معنایی نسبی است که در زمانهای متفاوت، معانی مختلفی را به خود میگیرد. چه، هر زمانی نسبت به زمانهایی که پس از آن آمده "سالف" (گذشته) و نسبت به زمانهایی که قبل از آن آمده و پیشر سپری شده، "خلف" است. معنای اصطلاحی ثابت و مشخص این نیز چنین بیان میکنند: معنی اصطلاح سه قرن نخست حیات امت اسلامی، امت محمد است. منشا این اصطاح نیز فرمودهی پیامبراست که بنابر روایت ابن مسعود به نقل از بخاری و مسلمین مردم، (مردمان) قرن من هستند، سپس کسانی که در پی ایشان میآیند و سپس دیگرانی که در پی آنان میآیند. پس از ایشان مردمانی میآیند که گواهی هر یک سوگندشان، و سوگند هر کدام گواهیشان را نقض میکند.

تاریخ سلفیت در جهان

این گروه اولین بار در قرن چهارم هجری با افکاری اصطلاح در میان مسلمانان ظهور کردند. سلفیه دستهای از پیروان مذهب حنبلی بودند که در قرن چهارم هجری پیدا شدند و آموزه‌های خود را به احمد حنبل نسبت میدادند، اما برخی از فضای حنبلی در خصوص این نسبت (نسبت آن سخنان به احمد حنبل) با ایشان به مناقشه برخاستند. در آن وقت، میان سلفیون و اشاعره، جدالها و مناقشات شدیدی در جریان بود و هر کدام از آن دو فرقه ادعا میکرد که به مذهب سلف صالح، دعوت میکند. سلفیه مخالف روش معتزله بودند زیرا معتزله در بیان عقاید اسلامی به طریقهی فلاسفه منطق یونان اقتباس کرده بودند، میرفتند و سلفیه خواهان آن نحو باشد که در آن بودند که بیان عقاید اسلامی به همان نحوه باشد که در عصر صحابه و تابعین بود، به این معنی که آنچه دربارهی عقاید اسامی میخواهند، از کتاب و سنت فرا گیرند و علما از استدال به غیر از ادلهی قرآن، منع شوند. تفکر سلفیت از قرن چهارم به بعد همواره در میان مسلمانان سنی مذهب حضور داشته و میتوان گفت که امروزه هیچ جریان و یا حرکت دینی سنی مذهبی را منیتوان یافت که از این تفکر بیتاثیر بوده باشد. امروزه این تاثیر را حتی در میان برخی از اندیشمندان شیعه مذهب نیز میتوان مشاهده نمود.این جریان چهار بار در طول تاریخ اسلامی و در چهار جنبش نمود یافته است: در قرن هفتم و هشتم هجری، توسط ابن تیمیه و شاگردانش دوباره مطرح شد و میتوان گفت ابن تیمیه اولین و مشهورترین متفکر این طیف فکری میباشد. بعدها توسط محمد بن عبدالوهاب (1206 -1115) در عربستان دوباره مطرح و تبلیغ شد و این تفکر بیشر شکل عملی به خود گرفت. سپس توسط مصلحان دینی همچون جمال الدین اسدآبادی (افغانی) و محمد عبده و رشید رضا در قرن سیزدهم هجری جهت بیداری اسلامی حمایت شد و در نهایت در دهه 50 و 60 میلادی این تفکر دوباره توجه مسلمانان را ابتدا در مصر و سپس در سراسر جهان اسام به خود جلب نمود، به خصوص بعد از جنگ افغانستان با شوروی و پیروان آن به تاثیر از اندیشه‌های سید قطب آن را تبلیغ مینمودند. این اندیشه هر بار رنگ زمانه به خود گرفته و هر بار به شکلی متفاوت و بر سبک و سیاق زمانهی خود ظهور کرده است.مرحلهی اول آن حالت تئوریک داشته که توسط ابن تیمیه در قرن هشتم بنیانگذاری شده؛ مرحلهی دوم آن حالت تطبیق و اجرا داشته که توسط محمد بن عبدالوهاب و جانشینانش در اواسط قرن دوازدهم و اوایل قرن سیزدهم هجری در حجاز به آزمایش درآمد؛ مرحلهی سوم تبدیل آن به یک نحلهی نیرومند و پر تاثیر در سرتاسر جهان اسلام بوده که توسط نوادگان امرا و شیوخ عربستان سعودی به مرحله اجرا درآمد.

از جنگ جهانی اول به بعد مرحلهی چهارم تبدیل اندیشهی سلفی به یک ایدئولوژی افراطی در آغاز قرن پانزدهم هجری و ظهور پدیدهی تشکیل گروههای سلفی سیاسی جهادی در مصر، افغانستان، کشمیر، فیلیپین و جمهوریهای تازه استقلال یافتهی شوروی سابق، یمن و سایر کشورها آغاز میشود.میتوان جنبش سلفی را به لحاظ تفاوت گرایشاتی و عقیدتی به سه گروه اصلی تقسیم منود؛ جهادی افراطی، جهادی میانهرو و غیرجهادی سنتی و محافظهکار. از آنجا که در کوردستان بیشر سلفیها را جهادیها تشکیل میدهند، در این مختصر سعی شد بیشتر تمرکزمان در مورد جهادیان افراطی باشد. تفاوت خاصی بین سلفیهای یک شهر با شهرهای دیگر دیده نشده است، علیرغم اینکه سلفیها دائما در حال تغییر مکان خود میباشند. شهرهایی که بطور غالب حوزهی فعالیتی سلفیها را در برمیگیرند عبارتند از؛ سنندج، هورامانات، مناطق سنینشین کرمانشاه، مریوان، سقز، حلبچه، سلمانیه، هولیر و مجموع مناطق شارزور.