نقش رستم در آستانه نابودی

شکاف‌هايي که به تازگي پاي کوه نقش‌رستم و روي سطح زمين،‌ در فاصله دو يا سه متري کوهي که مقبره 4 شاه هخامنشي و نقش‌هاي دوره ساساني و ايلامي روي آن قرار گرفته، ايجاده شده زنگ خطري براي اين آثار مهم باستاني است. به گفته يک زمين‌شناس، خطري جدي نقش‌رستم را تهديد مي‌کند.

 

به گزارش میراث فرهنگی پيش از اين ترک‌هايي در بدنه کوه نقش‌رستم، به خصوص در بخشي‌ که مقبره خشايارشاه واقع شده‌است ديده مي‌شد، که گفته مي‌شود بر ميزان اين ترک‌ها افزوده شده‌است. اما به تازگي ترک بزرگي در پاي اين مجموعه جهاني ايجاد شده و شنيده‌ها حاکي از آن است که استفاده از قنات‌هاي نزديکي اطراف اين محوطه باعث به وجود آمدن اين شرايط شده است.

 

«محمدرضا قدري»، زمين‌شناسي که پيش از اين روي رانش‌هاي قلعه زيويه نيز مطالعاتي داشته درباره شکاف‌هايي که به تازگي در نقش‌رستم ايجاد شده مي‌گويد: «اين شکاف‌ها يک گسيختگي است که قبلا وجود نداشته و بايد جدي گرفته شود. چند عامل در پيدايش اين گسيختگي موثر است که لازم است به وسيله متخصصان از نزديک مورد بررسي قرار گيرد.»

 

وي در ادامه گفت: «کوه حسين که آثار نقش رستم روي آن ساخته شده‌است، مربوط به سازند گدوان است که از جنس آهک، رس و شيل تشکيل شده است. سطح زمين در پاي اين بخش از کوه بر خلاف ديگر قسمت‌ها که صاف و يکنواخت هستند، شيب کمي دارد که مي‌تواند به حرکت کند و نامريي لايه‌هاي رسي و شيلي بيانجامد.»

 

به گفته وي اما مساله مهم در پيدايش اين گسيختگي مربوط به لايه‌هاي آهکي بوده که ممکن است از زير دچار انحلال شده باشند.

 

قدري دراين‌باره گفت: «اين گسيختگي اگر عميق باشد لازم است سطح آبهاي زيرزميي اين محدوده مورد بررسي قرار گيرند. به نظر مي‌رسد اين شکاف و گسترش به افزايش فروروي آب‌هاي جاري و تداوم انحلال سنگ‌ها زيرين منجر مي شود که در صورت انحلال بيشتر سنگ‌هاي زيرين، سطح زمين در اين بخش دچار نشست و فروريزي مي‌شود.»

 

وي تاکيد کرد: «نشست زمين در هر اندازه و هر مقايس مکاني و زماني که روي دهد، براي آثار باستاني نقش‌رستم زيانبار است.»

 

اين زمين‌شناس درباره سفره‌هاي آب‌هاي زيرزميني محدوده کوه رحمت گفت: «سفره آب‌هاي زيرزميني کوه رحمت به صورت کارستي بوده که داراي بيلان آبي مثبت است. خروج آب‌هاي زيرزميني اين بخش به وسيله چشمه، کاريز و چاه‌هاي کارستي صورت مي‌گيرد. شرايط آبگيري و آبدهي اين سفره کارستي در فرايند انحلال لايه‌هاي آهکي موثر بوده که لازم است به صورت سيستماتيک مورد مطالعه قرار گيرد.»

 

قدري همچنين درباره ترک بزرگي که روي مقبره خشايارشاه به وجود آمده گفت: «يک شکستگي نيز به صورت عمودي در ديواره کوه روي مقبره خشايارشاه وجود دارد که ساختار و شرايط پيدايش آن با اين گسيختگي متفاوت است.»

 

به گفته دوستداران ميراث بنياد پاسارگاد بسياري از معادن اطراف کوه نقش‌رستم مجوزهايي براي استخراج گرفته‌اند که انفجارهاي ايجاد شده در اين معادن مي‌تواند باعث گسترش ترک‌هاي آثار نقش‌رستم شود.

 

نقش رستم نام مجموعه باستاني در شهرستان مرودشت استان فارس ايران است که يادمان‌هايي از ايلاميان، هخامنشيان و ساسانيان را در خود جاي داده‌است. آرامگاه چند تن از پادشاهان هخامنشي (از جمله داريوش بزرگ و خشايارشا)، نقش برجسته‌هايي از وقايع مهم دوران ساسانيان (از جمله تاجگذاري اردشيرپاپکان و پيروزي شاپور اول بر امپراتوران روم)، بنايي موسوم به کعبه زرتشت و نقش‌برجسته ويران‌شده‌اي از دوران ايلاميان در نقش رستم قرار دارد.