اقتصاد کشاورزی ایران در سراشیبی سقوط و ورشکستگی

نقش سیاست‌های دولت در کاهش تولید محصولات کشاورزی در ایران موضوعی است که در سال‌های اخیر فراوان به بحث گذاشته شده و انتقادهای تندی را متوجه محمود احمدی‌نژاد و همکارانش کرده است.
 
احمد توکلی رئیس وقت مرکز پژوهش‌های مجلس سال گذشته با استناد به آمار رسمی دولت نتیجه گرفت، میزان وابستگی ایران به واردات محصولات کشاورزی در پنج سال نخست دولت احمدی‌نژاد از ۳۵ به ۷۵ درصد افزایش یافته است.

رویگردانی کشاورزان از کشت و کار

چنین بحث‌هایی در روزهای اخیر نیز موضوع گزارش‌های متفاوتی در رسانه‌های داخلی شده و بار دیگر انتقاد و اعتراض شدید شماری از نمایندگان مجلس را برانگیخته است. منصور حقیقت‌پور، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی، روز پنج‌شنبه، ۱۲ مرداد هشدار داد «اقتصاد کشاورزی در کشور، در حال تبدیل شدن به یک اقتصاد ورشکسته است و زحماتی هم که در این عرصه کشیده می‌شود، سودی برای کشاورز ندارد.»

حقیقت‌پور به گزارش سایت خبری تابناک می‌گوید، امروز چه مدیریت‌های ضعیف، چه قانونگذاری ضعیف و چه نبود قوانین محکم حمایت‌کننده، باعث شده که کشاورزان ما از کار تولیدی دست کشیده و به سمت مشاغل خدماتی و واسطه‌ای تمایل پیدا کنند.

نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی در بخش دیگری از اظهاراتش با اشاره به افزایش اعتبار واردات مواد غذایی و کشاورزی از ده به سی میلیارد دلار در چند سال اخیر، خاطر نشان کرد «به عبارت بهتر، یعنی این ‌که ما بیست میلیارد دلار از تولیدات کشاورزی خود را از دست داده‌ایم، چرا که اقتصادی نیست و فعالیت در بخش کشاورزی منتج به سود مناسب و معقول نمی‌شود.»

اختلاف هزینه تولید با قیمت پیشنهادی دولت

یکی از انتقادها به دولت، به نحوه تعیین قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی از کشاورزان مربوط می‌شود که به اعتقاد کارشناسان در اغلب موارد از بهای تمام شده‌ی محصولات کمتر است. حقیقت‌پور می‌پرسد «هر کیلو سیب‌زمینی برای کشاورز نزدیک دویست تومان هزینه دارد. در چنین حالتی دولت چرا قیمت خرید تضمینی ۱۳۵ تومان را مشخص می‌کند؟» برخی منابع هزینه تولید سیب‌زمینی را تا سه برابر بیشتر اعلام می‌کنند.

پایگاه اینترنتی کلمه در روز  ۱۳ مرداد از قول حسن محمدی رئیس اتحادیه سیب‌زمینی‌کاران نوشت در چند استان کشور بیش از ۱۰۰ تن سیب‌زمینی از بین رفته است. بنابر این گزارش یکی از فعالان حوزه کشاورزی در استان گلستان می‌گوید دولت اگر سیب‌زمینی را کیلویی ۲۰۰ تومان هم بخرد کشاورزان در هر هکتار دو میلیون تومان ضرر می‌کنند. او می‌پرسد «چرا کسی باور نمی‌کند کشاورزی در حال از بین رفتن است.»

بی‌اعتنایی به کشاورزان، تقویت واردکنندگان

مطابق آنچه بسیاری از کشاورزان و تولیدکنندگان اعلام می‌کنند هزینه‌ی تولید محصولات کشاورزی، به ویژه پس از اجرای برنامه‌ی موسوم به هدفمندی یارانه‌ها و افزایش قیمت‌ها بسیار بیشتر شده است. اختلاف هزینه‌ی تولید با بهای تعیین شده از سوی دولت در اغلب محصولات دیگر از جمله گندم نیز به چشم می‌خورد که روند ورشکستگی کشاورزان را شتاب داده است.

مطابق قانون خرید تضمینی محصولات کشاورزی دولت موظف است در تعیین بهای مواد تولید شده میزان افزایش قیمت‌ها و تورم را در نظر بگیرد. مرکز پژوهش‌ها در گزارشی که نهم خرداد ماه سال جاری منتشر شد نوشت «دولت با اعلام غیرکار‌شناسی و غیرواقعی قیمت خرید تضمینی گندم، درصدد عدم اجرای قانون خرید تضمینی است که نتیجه آن واردات بیشتر گندم به کشور خواهد بود.» این مرکز پیش‌بینی می‌کند با توجه به سیاست‌های دولت در سال ۹۱ «افزایش شدید واردات گندم دور از انتظار نیست.»

ورشکستگی تولیدکنندگان در سال "تولید ملی"

دولت اردیبهشت ماه سال جاری ۲۴ میلیارد دلار به واردات کالاهای اساسی اختصاص داد. محمد دهقان، عضو هیات ریسه مجلس این اقدام دولت را در قیاس با نحوه قیمت‌گذاری خرید تضمینی "بزرگترین ضربه به تولیدات ملی" عنوان کرد. او می‌گوید در حالی که بهای گندم دامی در بازار ۵۵۰ تومان است هیچ کشاورزی حاضر نیست گندم خود را به قیمت کیلویی ۳۹۰ تومان به دولت بفروشد.

حمید دهقان به خبرگزاری مهر گفت «گندم مرغوب ما خوراک دام می‌شود و مجبوریم  ۶-۷ میلیون تن گندمی وارد کنیم که مواد نگهدارنده دارد و سلامت کافی ندارد. معلوم است که این خدمت به کشور نیست بلکه ضربه به منافع کشور است.»

عضو هیات رئیسه مجلس می‌گوید این کارها در سالی انجام می‌شود که شعار آن حمایت از تولید ملی انتخاب شده است.

اشاره‌ او به نامگذاری سال ۹۱ به عنوان «تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی» از سوی رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای است؛ سالی که در آن خبر ورشکستگی تولیدکنندگان داخلی بارها در رسانه‌های رسمی و نیمه‌رسمی نیز منعکس شده است.