اگر به يك آماتور بگوييد، دستگاه يا سيستمي را از كار بياندازد، احتمالاً بيلي يا كلنگي برمي دارد و به جان شان مي افتد و به آنها ضرباتي محكم و كوبنده مي زند؛ چه بسا آن دستگاه بر اثر ضربات، آسيب هاي ظاهري يا حتي چشم گيري ببيند، اما هنوز از كار نيافتده باشد و بتواند باز كار كند. ولي اگر به يك متخصص آن دستگاه يا سيستم، درخواست مشابهي دهيد، ممكن است يك پيم يا پيچ يا قطعه اي بسيار كوچك از آن را بردارد و در حالي كه به ظاهر دستگاه يا سيستم سالم است، كاملاً از كار بيافتد. اين دو نوع از كارافتادگي را در دو جنگ، يكي جنگ جهاني دوم و ديگري جنگ سرد نيز مي توانيد ببينيد. در جنگ جهاني دوم نه تنها اروپا، بلكه نيمي از جهان ويران شد تا عاقبت رايش سوم و متحدانش اش سقوط كردند. اما در جنگ سرد، در حالي كه بلوك شرق از پيشرفته ترين سلاح هاي هسته اي و غيرمتعارف هيچ چيز از غرب كم نداشت، بدون شليك حتي يك گلوله سقوط كرد! اين نمونه اي ديگر از ويراني حساب شده را نشان مي دهد. براي ويراني يك سيستم نياز به تخريب همه آن نيست، بلكه كافي است به جايي حساس از آن ضربه زد تا كار تمام شود. اتحاد جماهير شوروي در زمان تأسيس بسيار ضعيف تر از دهه نود بود؛ از اقتصادي گرفته تا نظامي و فضايي، اما در اوائل انقلاب كمونيستي سقوط نكرد، بلكه در اوج قدرت اش سقوط كرد! ايران كنوني از نظر تسليحات نظامي تا همه زمينه ها و حتي اقتصادي توسعه يافته تر از گذشته است، اما براي فروپاشي مستعدتر است، چون حريف نقطه ضربه كاري را يافته است كه فريادهاي متخصصين بلند شده و غيرمتخصصين ادعا مي كنند كه شايعه و جنگ رواني است! به نوعي جنگ رواني است؛ آن هم براي كسي كه بيمار رواني باشد. چون براي ديوانگي لازم نيست حتماً مردم را در وسط خيابان گاز گرفت، همين كه كسي ارتباط اش را با واقعيت بريده باشد، از نظر روان شناسي امروز ديوانه است؛ پديده اي رايج در نزد مسئولان كنوني ايران كه از روضه خوان گرفته تا پاسدار آنقدر از مرحله پرت اند كه مفهوم بحران، جنگ رواني، واقعيت عيني و فروپاشي را نمي فهمند تا سرشان بيايد. 

دکتر کاوه احمدی علی آبادی
عضو هئيت علمي دانشگاه آبردين با رتبه پروفسوري
عضو جامعه شناسان بدون مرز(ssf)