ائتلاف سوريه براي اين كه بتواند تصميماتي درست در تعامل با بازيگران منطقه اي و جهاني داشته باشد، بايد نخست قواعد بازي و سبك بازي بازيگران را با توجه به شرايط حاكم بر بازي در زمين سوريه در كنار مهره هاي باقي مانده براي طرفين درك كند.

در صفحه سوريه حالا اسد براي حاميان اش بازنده نشان داده كه تنها مسأله زمان سقوط آن مطرح است. به همين سبب، حاميان اسد، مي خواهند تا حد ممكن از ائتلاف مبارزان سوريه متقابلاً تضمين هايي بگيرد تا تمامي منافع اش را در سوريه آينده از كف ندهند؛ اما همزمان از كم هاي آشكار و پنهان شان نكاسته اند. يعني مي خواهند در هر دو سوي اين بازي برنده باشند! ائتلاف سوريه با درك اين موضوع، گفتگو با حاميان اسد را به شروطي موكول كرده است. آمريكايي ها كه بازيگران حرفه اي اين گونه مذاكرات اند، نمي خواهند پايشان به جنگ سوريه كشيده شود؛ پس ائتلاف را ترغيب كرده اند كه با روسيه و اسد تعامل داشته باشند تا اسد با كم ترين هزينه صحنه را ترك كند. ائتلاف پس از پذيرش گفتگو چون تجربه مكفي در اين قبيل مذاكرات ندارد، ناگهان امتيازي بيش از حد به روسيه داده است؛ اين كه حاضر به گفتگو با روسيه بدون پيش شرط است! (به همين سبب تأكيد داشتم كه آمريكايي ها به جاي ائتلاف با روسيه براي كنار رفتن اسد گفتگو كنند) اين نه تنها روسيه را از تله اي كه در آن افتاده خارج مي سازد، بلكه آن را به تداوم كمك به اسد ترغيب مي كند، چون براي روسيه بازي دو سر برد نشان خواهد داد و سياستمداران روسيه به كمك به اسد ادامه خواهند داد و اين دقيقاً عكس چيزي است كه ائتلاف سوريه مي خواهد و در مقابل انعطافي كه نشان داده، نتيجه عكس گرفته است. روسيه كه بازيگر حرفه اي آن زمين است، به خوبي آگاه است دارد تمام بازي سوريه را مي بازد و زمان به شكلي نگران كننده به ضررش است، پس نياز به سرعت عمل براي جلب نظر ائتلاف سوريه دارد و خوب آگاه است كه ورق بازي نمي كند كه دست اش از طرف مقابل پنهان باشد، بلكه شطرنجي بازي مي كند كه وضعيت مهره ها در صفحه خود گواه آن است. پس ائتلاف سوريه بايد شرطي براي روسيه بگذارد تا در عمل تأثيري مشخص بر شرايط نبرد در سوريه بگذارد. موردي مثل عذرخواهي از مردم، چيزي نيست كه تأثيري عملي بر شرايط بگذارد و سال ها فرصت براي اين گونه معذرت خواهي ها خواهد بود و بسياري از آغازگران جنگ جهاني، سال ها بعد از قربانيان معذرت خواستند. قطع كمك هاي نظامي به اسد شرط ائتلاف سوريه بايد باشد. گذشت زمان به سوي تصرف تدريجي سوريه پيش مي رود و حتي ائتلاف اگر اكنون با حاميان رژيم سوريه مذاكره نكند، چيزي را نباخته است. اما بعد از اين همه هزينه بابت كمك هاي آشكار و پنهان ايران و روسيه به اسد كه اين همه هزينه براي سوريان داشته است، گفتگو با آنان شكست براي ائتلاف خواهد بود؛ مگر اين كه تا زمان باقي مانده براي سقوط كامل اسد، حاميان اش بتوانند معامله اي با ائتلاف بكنند. روسيه به اين شرايط بازي و خالي بودن دست اش واقف است، كه اصرار به گفتگو دارد، اما رژيم ايران كه "از هفت دولت آزاد است" اساساً در سطح درك اين قضايا قرار ندارد، چه رسد كه تفاوت ورق با شطرنج را بفهمد و همان بهتر كه برود "يك قل دو قل" بازي كند. آمريكا اگر اصرار به گفتگوي ائتلاف با روسيه دارد، چون اوباما نمي خواهد به جنگي ديگر كشيده شود و از اين سبب دادن امتياز از طرف ائتلاف به روسيه اصلاً برايش مهم نيست؛ به خصوص كه اينك اسرائيل با زدن اهدافي در سوريه عملاً پايش به بازي كشيده شده است و اين در بدترين سناريوها، خطر آغاز آرماگدون را تداعي مي كند؛ يعني يك جنگ آخرزماني تمام عيار.

بنابراين، ائتلاف بايد ادامه هر نوع گفتگو با روسيه را به قطع كمك هاي روسيه به رژيم اسد موكول كند و مقامات روسيه بايد بفهمند، وقتي سوت پايان بازي به همين وضعيت نواخته شد، روسيه منافع كه هيچ، همچون رژيم ايران در سوريه آينده حتي نمي تواند يك سفارت داشته باشد؛ و اگر حتي دولت آينده سوريه اجازه دهد، خشم و نفرت عمومي آنجا را به آتش خواهد كشيد! آغاز گفتگو با اسد نيز توسط ائتلاف به آزادي زندانيان موكول شود. شروط متعدد عملاً هر راه حلي را كور مي كند. گرفتن پاسپورت سوري و خواسته هاي عجيب تر، به آزادي زندانيان كمكي نمي كند. در صورتي كه گروهي از اعضاي ائتلاف با گفتگو با اسد مخالف اند، چه بهتر. آنان بر سر مواضع شان بمانند و گروهي از ائتلاف كه با شرط آزادي زندانيان موافق اند، در صورت تحقق آن، گفتگو را آغاز كند؛ برايشان توضيح دهيد كه قرار است، نقشي مكمل هم بازي كنيد، نه يكسان و در اين صورت است كه موثرتر ظاهر خواهيد شد و تكثر آرايتان اجازه بروز مي يابد.

اما در صفحه سوريه واقعه اي افتاده كه مي تواند بازي را ناگهان تمام كند! اسد و حاميان اش هنوز از شوك حمله اسرائيل بيرون نيامده اند و مشغول ارزيابي پاسخ هاي متقابل اند. اين سكوت مي تواند آرامش قبل از يك طوفان باشد. اسرائيل متوجه اين خطر بوده كه كاروان را در خاك لبنان هدف قرار داده است. اسد خوب مي داند كه ديگر چيزي براي از دست دادن ندارد، مگر وجهه "يك جنايتكار" كه در جنگ با مردم اش كسب كرده و چه بسا با حمله اسرائيل، آن چهره اش را بازسازي كند و نقاب يك قهرمان را در جهان عرب به چهره زند! از حاميان اسد، چين و روسيه ترجيح مي دهند وارد درگيري نظامي نشوند و در بدترين شرايط نيروهاي ويژه سوريه در مناطقي محدود وارد عمل خواهند شد. اما وضع براي ايران و حزب الله لبنان متفاوت است. آنان بهار عربي را باخته اند و اين آنان را وسوسه مي كند كه به يك قمار بزرگ دست بزنند و با حمله متقابل به اسرائيل، نقش ضد اسرائيلي بگيرند و جايگاه از دست رفته شان را در خاورميانه دوباره احياء كنند. اما پاسخ اسرائيل براي آنان غيرقابل پيش بيني است. ايران و حزب الله مي توانند با حمله به اهداف اسرائيلي در نقاط مختلف جهان نيز واكنش نشان دهند، كه گرچه خطر جنگي تمام عيار را دفع مي كند، اما براي كسب وجهه شان در منطقه و جايگزيني متحداني برايشان در منطقه كه جاي دولت هاي حامي سقوط كرده يا در حال سقوط شان را در بهار عربي بگيرد، كمكي نمي كند! تنها يك حركت اشتباه از طرف يكي از بازيگران مي تواند منطقه و چه بسا جهان را به آتش كشد.

دکتر کاوه احمدی علی آبادی

عضو هئيت علمي دانشگاه آبردين با رتبه پروفسوري

عضو جامعه شناسان بدون مرز(ssf)