جاناتان بیل، خبرنگار دفاعی بی‌بی‌سی، شمال نروژ

زمانی بود که ناتو تمام تلاش خود را می‌کرد تا هنگام برگزاری مانورهای نظامی خود از اشاره صریح به روسیه خودداری کند. دلیل اصلی آن هم نگرانی از تحریک مسکو بود. اما حمله تمام‌عیار روسیه به اوکراین همه چیز را عوض کرده است.

الان رزمایش‌های نظامی اعضای این پیمان دفاعی، به طور مشخص با در نظر داشتن تهدید روسیه برگزار می‌شود. یکی از اهداف اعلام‌شده مانور «مدافع استوار» ناتو بازدارندگی در برابر روسیه است. این رزمایش بزرگ‌ترین مانور نظامی ناتو از زمان پایان جنگ سرد است که طی چند ماه و با حضور ۹۰ هزار نیروی نظامی در مرزها و جناح شرقی اروپا برگزار می‌شود.

از طرفی مانور مدافع استوار، اولین آزمون طرح‌های نظامی جدید ناتو است که با هدف جابجایی سریع و حجیم نیرو و تجهیزات، برای حمایت و دفاع از هر یک از اعضا در صورت حمله به آنها است. و تاکیدی است بر هدف اصلی شکل‌گیری ناتو: این که حمله به هر یک از اعضا واکنش تمام عضوها را به دنبال خواهد داشت.

دونالد ترامپ احتمالا این مسئله را زیر سوال می‌برد، اما آمریکا همچنان ستون اصلی این تعهد است و منابع عظیمی را برای آن اختصاص داده است.

اولین مرحله رزمایش در مناطق دورافتاده سردسیر و برفی فینمارک در شمال نروژ در حال برگزاری است که فاصله زیادی با مرز ۲۰۰ کیلومتری این کشور با روسیه ندارد. البته در سناریو این مانور، فینمارک هدف حمله یک دشمن خیالی به نام «اوکاسوس» قرار گرفته است.

ایور،‌ دانشجوی پزشکی ۲۱ ساله و سرباز پاره‌وقت نروژی می‌گوید پدربزرگ و مادربزرگ او در جریان حمله نازی‌ها در جنگ جهانی دوم مجبور به فرار از این منطقه شده بودند.

او می‌گوید: «ترجیح می‌دهم همین‌جا بمانم و بجنگم.» می‌گوید انتظار ندارد که روسیه حمله کند «اما شکی نیست که باید همیشه آماده و هشیار باشید.»

این اولین رزمایش بزرگ ناتو است که با حضور نیروهایی از سوئد و فنلاند به عنوان اعضای جدید و کامل این پیمان برگزار می‌شود. حس شور و هیجان مشهودی در میان سربازان این دو کشور دیده می‌شود که به بزرگ‌ترین ائتلاف نظامی جهان پیوسته‌اند.

یکی از تفنگداران دریایی فنلاند، در حالی که برای یک حمله ساحلی در جریان رزمایش آماده می‌شد، گفت که «تنها ماندن» کشورش در برابر روسیه به هیچ وجه با عقل جور در نمی‌آمد. یک سرباز دیگر هم گفت: «روسیه تا حد زیادی از ناتو می‌ترسد.» یکی از تفنگداران دریایی سوئد هم گفت الان که کشورش بالاخره به ناتو پیوسته احساس امنیت بسیار بیشتری می‌کند.

این احساسی است که سیاستمداران هم در آن شریک هستند.

وزرای دفاع سوئد، فنلاند و نروژ در بازدید از بخشی از مانور، اتحاد شمالی جدید خود را هم‌زمان با عبور نمادین نیروها از مرز فنلاند به نروژ برای مقابله با مهاجمان فرضی جشن گرفتند.

وقتی مقابل یک راکت‌انداز ایستادند تا با هم عکس بگیرند هر سه لبخند به لب داشتند.

پال یانسون، وزیر دفاع سوئد از این که نمک به زخم روسیه بپاشد، ابایی نداشت. او عضویت سوئد و فنلاند در ناتو را «سنگین‌ترین پیامد ناخواسته» برای مسکو توصیف کرد.

او گفت روسیه به شدت به دنبال آن بود که جلو عضویت این دو کشور را بگیرد، اما موفق نشد.

البته باید در نظر داشت که عضویت فنلاند در واقع روسیه را به مرزهای ناتو نزدیک‌تر کرده است. این دو کشور بیش از ۱۳۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارند که اکنون باید متحدان فنلاند در ناتو آماده دفاع از آن باشند.

تهدید چقدر واقعی است؟

هیچ کس نمی‌گوید که روسیه یک تهدید آنی و فوری است. واضح‌ترین دلیلش هم این است که نیروهای روسیه در حال حاضر درگیر جنگ در اوکراین هستند. اما چنین برداشتی وجود دارد که در بلند مدت روسیه ممکن است به یکی از کشورهای عضو ناتو حمله کند.

یکی از فرماندهان ارشد نظامی سوئد تردیدی ندارد که جاه‌طلبی‌های مسکو فراتر از اوکراین خواهد رفت.

ژنرال کارل یوهان ادستروم می‌گوید این اتفاق بالاخره رخ خواهد داد: «من تردیدی ندارم که روسیه یک تهدید است و ما باید طی پنج تا ده سال آینده قوی‌تر ظاهر شویم.»

او می‌گوید ناتو باید از این فرصت برای تقویت نیروهای مسلح خود استفاده کند.

فرماندهان ارشد نظامی و رهبران بلندپایه سیاسی دیگری هم در اروپا هشدار داده‌اند که روسیه ممکن است در یک دهه آینده به یکی از اعضای ناتو حمله کند.

دریابان داگ پری، یکی از فرماندهان ارشد آمریکایی ناظر بر رزمایش ناتو می‌گوید برای او روشن است که «قاره اروپا همین الان هم درگیر جنگ است».

الان این جنگ محدود به اوکراین است،‌ اما او می‌گوید ناتو باید «رفتار روسیه و توانایی‌های روسیه را ارزیابی کند. اگر این دو را کنار هم بگذارید، نتیجه می‌گیرید که ما باید آماده باشیم.»

او بر این باور است که عضویت اخیر فنلاند و سوئد در ناتو بازتابی از همین تهدید است.

کشورهای شمال اروپا،‌ از جمله در حوزه دریای بالتیک، درک حادتری از این خطر دارند،‌ چون به روسیه نزدیک‌تر هستند.

این کشورها بودجه دفاعی خود را با شیب و شتابی تندتر از دیگران بالا می‌برند. از سوی دیگر همین کشورها هستند که بیش از همه با مصائب جنگ آشنا هستند، چون قبلا با تجربه تلخ تهاجم روبرو بوده‌اند.

در کشورهای شمال اروپا تمرین و آموزش نظامی در میان کل جمعیت کشور رواج دارد، اتفاقی که در بقیه کشورهای اروپایی نمی‌افتد. در این کشورها همه مردم تجربه نوعی خدمت اجباری را دارند، به این معنا که همه نسل‌ها تجربه نظامی دارند و بسیاری به خدمت به عنوان ذخیره ادامه می‌دهند.

اما این حد از آمادگی در همه اعضای ناتو دیده نمی‌شود. در کشورهای دیگر اروپایی،‌ از جمله بریتانیا، ارتش‌ها برای سرباز گرفتن با مشکل روبرو هستند.

نیروهای داوطلب نروژ که بیشترشان سربازان پاره‌وقت هستند، از جمله نفراتی هستند که در رزمایش مدافع استوار شرکت دارند.

آنها در این مانور در نقش دشمن فرضی ظاهر می‌شوند: با اسنوموبیل در میان تپه‌های برف‌گرفته جابجا می‌شوند و باید در دمای زیر صفر در فضای بیرون بخوابند. بیشتر این سربازان پاره‌وقت جوان هستند.

یوزفین ۲۱ ساله که معلم مهد کودک است می‌گوید: «ما افراد بسیاری با تجربه نظامی داریم و این باعث می‌شود که احساس امنیت بیشتری داشته باشیم،‌ چون همه جا حضور داریم.»

الیزابت، پرستار ۲۱ ساله هم می‌گوید:‌ «مهم است آدم‌هایی داشته باشیم که واقعا قصد دفاع از نروژ را دارند،‌ تا همه‌ بتوانیم احساس امنیت بیشتری داشته باشیم.»