باران خواهي در كردستان

« بوكه باران » يكي از مراسم هاي باران خواهي در كردستان است كه در ايام خشكسالي يا سال هايي كه ميزان بارندگي آن كم است برگزار مي شود. بوك به معني عروسك است. دختران نوجوان روستا با استفاده از دو تكه چوب عروسكي ساخته و لباسي از پارچه هاي رنگي بر تن آن عروسك مي پوشانند و براي آن سربندي درست مي كنند. سپس آن عروسك را در دست مي گيرند و در حالي كه شعر مي خوانند در كوچه ها مي گردند. هنگام عبور « بوكه باران » از كوچه ها اهالي بر آن عروسك آب مي پاشند به نيت اين كه باران و گندم در آن سال فراوان باشد. اهالي هدايايي مانند تخم مرغ، پول و يا گردو به دختران مي دهند. دختران پس از گذراندن بوك ( عروسك ) از همه كوچه ها آن را به قبرستان و يا زيارتگاه موجود در روستا مي برند، سپس آن را مي سوزانند و يا به آب مي اندازند و هداياي جمع آوري شده را بين خود تقسيم مي كنند. اهالي روستاي هشميز از دهستان ژاورود شرقي، بخش مركزي شهر سنندج در منطقه اي سرد و خشك در 36 كيلومتري جنوب غرب سنندج به اين عروسك « بووكه چووينه »( bokâ cuwina) گويند و آن عروسک چوبي را در گهواره اي گذاشته و مي چرخانند. اين دختران هنگام چرخاندن عروسك در كوچه ها اشعاري را آواز وار و آهنگين و به صورت دسته جمعي مي خوانند كه به شرح زير است:

هناران مناران {hanârân manârân }

يا خوا دا بكا باران{owâ dâ bekâ bârân x ya }

بوفقيران و ه‍‍ژاران{ bo faqirân wa hažârân}

يا خوا باران ببارني{ ya xowâ bârân bebâreny}

بوسه رقورينه بهاري{ bo sar qorina bahâry}

يعني: هناران و مناران( صداهاي آوا دار كه در ابتداي شعر طلب باران خوانده مي شود )

اي خدا باران بباران

براي افراد مسكين و فقير

بووكه باران آواي ده وي{ n away dawyâbuka bâr}

آوي ناو دهغلاني ده وي {âwy nâw daqlâni dawy}

هيلكه باروكاني ده وي { hilky bârokâny dawy}

درزي گه وره كچاني ده وي {darzi gawra kečani dawy}

يعني: عروس باران آب مي خواهد

آب را براي غلات و محصولات مي خواهد

تخم مرغ جوان مي خواهد

سوزن دختران بزرگ را مي خواهد

در اين اشعار تخم مرغ جوان به مرغهايي كه تازه به سن تخم گذاشتن رسيده اند اشاره دارد. اين مرغ را در اصطلاح محلي « واروك »{warok} يا «باروك »{barok} گويند كه نماد ثمردهي و بركت است. منظور از سوزن دختران جوان اين است كه دختران جوان اغلب در فصل پاييز بعد از برداشت محصول مي توانند نامزدي يا جشن عروسي برگزار كنند و اين سوزن اشاره به دوخت و دوز دختر در خانه شوهر دارد. در شعر ديگري مي گويند:

بووكه باران ئاوي ده وي{ n away dawyâbuka bâr}

ئاوي نيو دخلاني ده وي{ âwy niw daxlany dawy}

درزي گه وره كچاني ده وي { darzi gawra kečani dawy}

هيلكه باروكاني ده وي { hilky bârokâny dawy}

شانه قره چياني ده وي {hâna qaraĉiâni dawyŠ}

يعني: عروس آب باران مي خواهد

آب براي گندم ها مي خواهد

سوزن دختران بزرگ را مي خواهد

تخم مرغ تازه مي خواهد

شانه ي كولي ها را مي خواهد

دختران روستاي «سماقلو » روستايي در 29 كيلومتري شمال غرب بانه و 30 كيلومتري شمال شرق سردشت هنگام حركت دادن « بوكه باران » در روستا مي خوانند:

هه لاران، مه لاران{halârân malârân}

خوايا دايكه باران{xowâyâ dâyka bârân}

بوفقيران و هه ژاران { bo faqirân wa hažârân}

يعني: خدايا باران بباران براي افراد فقير و ناتوان

در روستاي« بله دستي » از روستاهاي قروه نيز دختران عروسكي به نام« ووي باراني »{wawy bârâni}درست كرده و در كوچه ها مي چرخانند و مي خوانند:

هه شلي مه شلي باو باران داشلي{haŠeli masheli bâw bâw bârân dâŝeli}

يعني: اي هه شلي و مه شلي باد و باران شروع به وزش و باريدن كنند. در روستاي « شيخ ره ش » از روستاهاي كامياران دختران هنگام گرداندن عروسك باران در كوچه ها مي گويند:

هه شلي مه شلي خوا گيان باران بومان بوشني { haŠeli masheli xowâ gyân bârân bomân bowaŠeni }: يعني اي خدا بر ما باران بباران.