از دهه 1990 میلادی که اسراییل و ترکیه مناسبات نظامی استراتژیک برقرار کردند، این نخستین باری است که ترکیه چنین موضعی در برابر اسراییل اتخاذ می کند.

بر اساس گزارش ها ترکیه به اسراییل اطلاع داده است که علت این تصمیم نگرانی آنکارا از استفاده از هواپیماهای جنگنده ای است که تل آویو از آنها برای بمباران نوار غزه در تهاجم سال گذشته استفاده کرد.

در عملیات اسراییل صدها غیر نظامی فلسطینی کشته شدند. ترکیه در همان زمان هم مراتب اعتراض شدید خود به اقدامات نظامی اسراییل را ابراز کرده بود. ماجرای اعتراض شدیداللحن رجب طیب اردوغان به شیمون پرز رییس جمهور اسراییل در یک نشست مهم بین المللی در داووس هم مدتی خبرساز شد اما شاید کمتر کسی تصور می کرد که آنکارا به طور یکطرفه اسراییل را شرکت در مانور هوایی عقاب آناتولی حذف کند.

به گزارش آسوشیتدپرس، در یک اطلاعیه منتشره در وب سایت ارتش ترکیه آمده است که این مانور قرار بود بین روزهای دهم تا بیست و سوم اکتبر جاری انجام شود و ایتالیا، آمریکا و شماری از نیروهای ناتو هم در آن شرکت می کردند.

این اطلاعیه کوتاه می افزاید که این مانور پس از "مذاکراتی که وزارت خارجه ترکیه انجام داد" لغو شده است. ارتش اسراییل هم با صدورا طلاعیه ای اعلام کرد برگزاری این مانور بمدت نامعلومی به تعویق افتاده است چون "ترکیه تصمیم گرفت فهرست کشورهای شرکت کننده را تغییر داده و اسراییل را حذف کند".

هوشنگ حسن یاری استاد کالج نظامی سلطنتی کانادا می گوید این رخدادی مهم در روابط دو متحد استراتژیک در منطقه خاورمیانه است. آقای حسن یاری تاکید می کند که "در گذشته ترکیه و اسراییل از نظر همکاری های نظامی بسیار به هم نزدیک شده بودند. اسراییل در چند سال گذشته بروز کردن بخصوص نیروی هوایی ترکیه را بر عهده داشته است".

روزنامه حریت چاپ ترکیه از قو ل مراد بایار، از مقامات مسئول در صنایع دفاعی ترکیه نوشت که هیچ مشکل خاصی بر سر راه برنامه ها و پروژه های مشترک نظامی میان دو طرف وجود ندارد.

این نشریه می نویسد که حجم مبادلات ترکیه و اسراییل در سال 2007 به دو میلیارد و ششصد میلیون دلار رسید که یک میلیارد و هشتصد میلیون دلار از این مبادلات به همکاری های نظامی دو طرف مربوط می شده است.

با وجودی که هسته مرکزی روابط آنکارا-تل آویو آسیب جدی ندیده است، اما این پرسش مطرح است که علت سردی در روابط سیاسی دو طرف در چیست؟

سالم مشکور، روزنامه نگار و تحلیلگر مسائل خاورمیانه معتقد است که پاسخ به این پرسش را باید در توجه بیشتر آنکارا به روابطش با کشورهای عربی و اسلامی جستجو کرد.

این روزنامه نگار می گوید: "ترکیه در سایه حکومت اردوغان سعی می کند عمیقا روابطش را با کشورهای عربی و اسلامی تقویت کند و نمی خواهد احساسات جهان عرب و اسلام را علیه خود تحریک کند."

سالم مشکور حذف اسراییل از مانور عقاب آناتولی را گامی دیگر در مسیر تحولات ماههای اخیر می خواند که همگی تقریبا در راستای دورتر شدن ترکیه از اسراییل بویژه بر سر تحولات اراضی فلسطینی اتفاق افتاده اند. آقای مشکور البته تاکید می کند که ترکیه تمایلی ندارد که روابطش با اسراییل را بکلی قطع کند چرا که "چنین اقدامی با فشارهای داخلی محافلی در ترکیه همراه خواهد بود".

این اشاره آقای مشکور به ارتش و جریانات سکولار در ترکیه است که از روابط نزدیک با اسراییل در مقابل چالش ها و معادلات منطقه ای و جهانی حمایت جدی کرده و می کنند.

ترکیه از روابط نزدیک خود با اسراییل، علاوه بر منافع نظامی کوتاه و میان مدت، بدنیال منافع کلان تری هم بوده است که در چارچوب صف بندی های نظامی و استراتژیک در منطقه و فرامنطقه ای قابل تحلیل هستند.

با تمام اینها، برخی تحلیلگران استمرار موضع گیریهای مخالف اسراییل توسط ترکیه را نشانگر یک تغییر جدی در نگاه در سیاست خارجی آنکارا می دانند.

نادر انتصار کارشناس روابط بین الملل مقیم آمریکا در این ارتباط می گوید: "باید مساله را در چارچوب سیاستهای دو سال گذشته ترکیه بررسی کرد". به بیان آقای انتصار، ترکیه جهت سیاست خارجی خود را ظرف دو سال گذشته از اروپا محوری به سمت خاورمیانه، آسیای میانه و قفقاز تغییر داده است.

این کارشناس برای این نقطه نظر، مثالهایی هم مطرح می کند که از جمله می توان به تلاش ترکیه جهت فعالیت بیشتر در تسهیل گفت و گوها میان ایران و جامعه بین المللی بر سر برنامه هسته ای ایران و همچنین امضای موافقتنامه میان ترکیه و ارمنستان برای شکست دیوار بلند بی اعتمادی یکصدسال گذشته اشاره می کند.

علت این چرخش در سیاست خارجی ترکیه هم از نظر آقای انتصار این است که اروپا با سلسله مواضع خود به آنکارا نشان داد که پذیرش ترکیه در جمع اعضای اتحادیه اروپا به این زودی ها اتفاق نخواهد افتاد. به بیان این کارشناس تحولات خاورمیانه، هرچند نباید این وضع را تیره گی کامل در روابط ترکیه و اسراییل دانست اما پیامی که ترکیه با این موضع گیری ها به اسراییل ارسال می کند آن است که ترکیه در مقابل رفتار اسراییل موضع گیری متفاوتی در مقایسه با سالهای قبل خواهد داشت.