جمعه سیاه یا حراج‌جمعه؛ رد کردن جنس بنجل یا تعامل با دنیا؟

بسیاری از خریداران نمی دانند این مناسبت از کجا آمده و چرا و چطور در ایران به آن استناد می‌شود.

تا همین چند سال پیش جمعه سیاه در ایران عمدتا اشاره داشت به ۱۷ شهریور سال ۵۷ که به گفته تحلیلگران سیاسی یکی از کلیدی‌ترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران بود.

در روزهای اخیر شبکه‌های اجتماعی به ویژه اینستاگرام پر بود از تبلیغات "بلک فرایدی" و در مواردی هم "سایبر ماندی"(دوشنبه بعد از روز شکرگزاری که روز حراج اینترنتی کالاهاست).

کاربران شبکه‌های اجتماعی از چند منظر به این تبلیغات پرداخته‌اند و درباره آنها اظهار نظر کرده‌اند.

برخی درباره بیگانگی این مناسبت با فرهنگ جامعه ایران می‌گویند، برخی دیگر اما با این نظریه مخالفند و آن را فرصتی برای تعامل با جهان و پیوستن به فرصت‌های تجاری بین‌المللی می دانند. درهمین حال عده‌ای دیگر به مشکلات اقتصادی این روزهای مردم اشاره می کنند و معتقدند در چنین شرایطی، تبلیغاتی از این دست دامن زدن به مصرف‌گرایی است.

حق نشر عکس.Image captionنمونه ای از تبلیغات روزهای اخیر

برخی ورود این واژه را هم به زبان فارسی بی‌منطق می‌دانند و می‌گویند گواهی است بر تشدید ضرباتی که این روزها بر پیکر زبان فارسی وارد می شود. عده‌ای دیگر همین را گواه پویایی و زنده بودن زبان فارسی می‌دانند و می‌گویند استفاده از این واژه خیلی هم خوب است و مایه پیشرفت زبان.

رضا شکراللهی، نویسنده و ویراستار در این مورد می‌گوید:

ورود واژه "بلک فرایدی" به همان شکل انگلیسی به زبان فارسی، جلوی پویایی آن را می‌گیرد. به گفته آقای شکراللهی، اگر آنطور که برخی پیشنهاد می‌کنند به جای "بلک فرایدی" از واژه "حراجمعه" استفاده شود، به حرکت زبان در خودش کمک می‌شود، در صورتی که استفاده از اصل واژه انگلیسی به فرایند انجماد زبان مقصد کمک می‌کند و انجماد زبان در نهایت یعنی مرگ آن.

رضا شکراللهی همچنین می گوید: "ما دچار خودباختگی هویتی هستیم و جلوه این خودباختگی در زبان ماست."

"ایران و آمریکا انگار دو روی یک سکه هستند که با وجود برخی دشمنی‌های موجود با هم حرکت می‌کنند و جلو می‌روند. ما احساس می‌کنیم آنچه در زبان انگلیسی تولید می‌شود حالت مرجعیت دارد."

او در پاسخ به این که چقدر احتمال دارد اینگونه واژه‌ها در زبان فارسی ماندگار شوند می‌گوید: "بسیاری از این واژه‌ها دوام نمی‌آورند علت اصلی هم این است که در مباحث زبانی فقط تهران را مبنا قرار می دهند؛ ایران فقط تهران نیست. شصت میلیون نفر دیگر هم فارسی حرف می‌زنند اما ما تهران را مرکز و مبنا قرار می‌دهیم و همه فرمول‌هایمان را بر همان اساس می‌نویسیم در حالی که این درست نیست."

حق نشر عکسWIKIPEDIAImage captionرضا شکراللهی، نویسنده و ویراستار

نویسنده کتاب "مزخرفات فارسی" درباره تفاوت زبان گفتار و نوشتار معتقد است: "زبان نوشتار امروز شاید زبان گفتار ۳۰۰ سال پیش ما بوده، نوشتار دنباله‌روی گفتار است. زبان نوشتار پشت سر زبان گفتار حرکت می‌کند اما گاهی فاصله این دو زیاد می‌شود مثل روزگار حاضر. دلیلش هم این است که این روزها همه امکان نوشتن دارند و گفته‌هایشان را می‌نویسند ولی به هر حال خواه ناخواه زبان نوشتار ۵۰ سال دیگر، زبان گفتار امروز است."

اما همه دغدغه زبان فارسی ندارند. برخی دیگر هم از منظری دیگر به کل ماجرا نگاه می کنند و می‌گویند برخی فروشندگان قیمتها را قبل از این مناسبت همانقدر که می‌خواهند تخفیف بدهند بالا می‌برند و بعد حراج‌جمعه یا جمعه سیاه که می‌شود، تخفیف مورد نظرشان را اعمال می‌کنند و به این ترتیب جنس‌هایی را که اصطلاحا روی دستشان مانده رد می‌کنند.

با این حال به نوشته روزنامه شهروند، "مسئولان سایتهای اینترنتی اعتقاد دارند پهنای باند در ایران برای ترافیک جمعه سیاه مناسب نیست و باعث از کار افتادن یا اختلال در سایت‌ها می‌شود. البته آنها می‌گویند حجم زیادی از بازدید ایرانی‌ها از حراج‌های جمعه سیاه تنها محدود به چک کردن قیمت‌هاست و افزایش خرید، آنچنان هم که فکر می‌کنید دندان‌گیر نیست."