جشن تیرگان

پرداختن به تیرگان و دیگر جشن های ایران باستان از این روی ارزشمند است که آدمی با شناختی که از ریشه های رفتارش پیدا می کند آسان می تواند هر آنچه را که در پهنه زندگی نمایش می دهد با گوشه ای از عرصه تاریخش پیوند دهد که هیچ کار بیهوده ای از او سر نمی زند و هر آنچه می کند بر منطقی هوده استوار است.

نزدیک ترین سند به آغاز پیدایش جشن تیرگان و نیایش ستاره تیر، تیریشت است که بیش تر از دو هزار سال پیش از نگارشش تیرگان از جشن های ایرانیان بوده است.

چرا جشن تیرگان پدید آمد؟ از میان ستارگان آسمان، ستاره تشتر(تیر) توانایی های بسیاری دارد و می تواند زندگی دشوار زمینیان را آسان نماید و برای مردم ایران زمین چه دشواری برتر از کمبود آب و آبادانی است؟

تشتر پر نورترین ستاره ی آسمان است.  نخستین بر آمدن بامدادی این ستاره در آغاز تابستان بوده. بالا آمدن ستاره تشتر با افزایش بارندگی و پایین رفتن آن با کم شدن بارش همراه بوده است. پس تشتر فرمانروای بارش و باروری و پدید آورنده ی روزی است.

جای گفتنی است که ایرانیان مانند بیشتر مردم باستانی نکوشیده اند تا ایزدان مورد ستایش و نیایش خود را از جهان پر گستره ی پندار و آسمان بیکران به پایین کشند و به او شکوهی از نزدیک دست زدنی بخشند. شاید یکی از رازهای دلبستگی ایرانیان به آیین های ایزدان باستانی شان در همین آشنا نشدن از نزدیک با آنان باشد.

در نبرد سرنوشت ساز تشتر با اپوشه(دیو خشکی) مردم با جمع شدن در معبدها و نیایش هم دل خویش خوش می دارند و هم تشتر آماده ی رزم را که خواستار ستایش است نیرو می بخشند. چرا مردمان از من یاد نمی کنند و مرا نمی ستایند تا از ستایش آنها نیرو بگیرم و با دیو خشکی نبرد کنم. ای هرمزد، ای آفریننده ی جهان، مرا یاری کن و نیرو بخش تا سراسر جهان را سیراب کنم.

هرمزد، تشتر را یاری کرد و او را نیروی ده اسب و ده شتر و ده گاو و ده رود بخشید. تشتر با چنین نیرویی در کنار دریای فراخکرت فرود آمد. اپوش(دیو خشکی) به صورت اسبی سیاه و کند سم، اسبی بی یال و بریده گوش به کارزار آمد.

نزدیک نیمروز تشتر بر دیو خشکی چیره شد و او را شکست داد و هزار گام از دریای فراخکرت دور راند.

پس از آن تشتر بانگ شادی و کامیابی بر آورد که خوشا بر من ای هرمزد، خوشا بر شما ای گیاهان و آب های روی زمین، خوشا بر شما ای سرزمین های آریایی. اکنون جوی ها پر آب خواهد شد و به سوی کشتزارها و چمن ها روان خواهد گشت.

اما گمان نمی رود با همه نیایش ها و جشن و سرورها، به جز گاهی در تیرماه و تیرگان های این سرزمین بارانی بر زمین های سوخته کشاورزان تهیدست باریده باشد.

بی گمان نیایش به خاطر نیاز به باران بوده است و نه برای بارش آن.

جای شگفتی است که مردم هرگز از تیرشان نا امید نشده اند. حتا نبرد نخستین تشتر با اپوشه دیو خشکی و شکست تشتر که این خود نشان ازحقیقتی تلخ دارد سبب نا امیدی مردم نمی شود.

تشتر باید حتا اگر شده در ذهن پیروز شود وچنین می شود. از آیین های جشن تیرگان آیین آبریزان یا آب پاشان است(پاشیدن آب بر سر و روی یکدیگر). همچنین در تیرماه هر سال مردم با برگزاری جشن تیرگان یاد آرش را گرامی داشته اند.

تشتر ستاره ی رایومند فرهمند رامی ستاییم که شتابان به سوی دریای فراخکرت بتازد چون آن تیر در هوا پران که آرش تیرانداز- بهترین تیرانداز ایرانی- از کوه ایریوخشوث به سوی خوانونت بیانداخت. (تیریشت فقره ۶)

آرش در نخستین روز تیرماه تیر انداخت(برای نشانه گذاری مرز ایران و توران) و فرشتگان(بلندترین روز سال) تیر را همراهی کردند.

تیر درسین کیانگ امروزی که در چین است در روستای داش کورغان به درخت گردویی که در آنجاست فرود آمد. داش کورغان آخرین نقطه ای است که به زبان پارسی سخن می گویند و جشن ها و آیین های ایرانی برگزار می گردد(مرز ایران).

جشن تیرگان تا سده ی هشتم هجری قمری(چهاردهم میلادی) جشن همگانی و جشن ملی بوده است.

هنوز هم برخی شهرها پاس این روز را نگه می دارند.

جشن تیرگان بر همه ایرانیان خجسته باد

اورمزد روز و تیرماه ۱۳۹۸ خورشیدی