علی باستانی ۹ مرداد ۱۳۰۳ متولد شد و ۲۲ آذر ماه ۱۳۸۹ درگذشت. او سال ها خبرنگار حوزه نفت، معاون سردبیر روزنامه اطلاعات و دبیر سندیکای نویسندگان و خبرنگاران مطبوعات ایران بود و کوی نویسندگان، مجموعه مسکونی پنجاه ساله اعضای سندیکا، بیش از هر کس مدیون اوست که از روابط نزدیک خود با نخست وزیر وقت امیرعباس هویدا (۱۲۹۸-۱۳۵۸) برای ساخته شدن این مجموعه بهره گرفت.

علی باستانی که در بابل به دنیا آمد، تحصیلات اولیه را در زادگاهش گذراند و در همان جا به سازمان جوانان حزب توده پیوست، دانشسرای مقدماتی را طی کرد و معلم شد. در بخش های فرهنگی حزب فعالیت داشت و آموزش فعالیت های جمعی و سندیکایی یکی از اولین دلمشغولی هایش بود. از همین رو با غیرقانونی شدن حزب توده (بهمن ۱۳۲۷) به تهران رفت و پنهانی فعالیت می کرد تا سال ۳۲ که فرمانداری نظامی و عملیات تعقیب توده ای ها شکل گرفت و مازندران برایش ناامن بود در تهران ماند.

این معلم تحت تعقیب که در فعالیت های اجتماعی و سیاسی، همسر خود آذر علامه زاده (۱۳۰۹- ۱۳۹۸را هم در کنار داشت، در همان حال در سال ۱۳۳۶ به معرفی یکی از بستگانش به موسسه اطلاعات رفت و مورد توجه عباس مسعودی بنیانگذار این موسسه قرار گرفت و خیلی زود به عنوان خبرنگار پارلمانی منصوب شد. سردبیر وقت اطلاعات، مجید دوامی (۱۳۰۸ - ۱۳۸۵) نوعی روزنامه نگاری جنجالی و هیجانی را در پیش گرفته بود، جانشین وی تورج فرازمند (۱۳۰۷- ۱۳۸۵) نیز همان خط را تبلیغ می کرد. در این زمان احمد شهیدی که عملا معاونت مدیر موسسه را به عهده داشت درخواست باستانی را پذیرفت و جایش را به احمد احرار داد و او به به بخش اقتصادی منتقل شد. از آن جا به خبرنگاری حوزه نفت منصوب شد.

حق نشر عکسMB PHOTO

اما در همه مدت این فعالیت ها، علی باستانی با تعقیب ماموران امنیتی زمان روبرو بود. عباس مسعودی روزگاری در تشریح سختی های حرفه روزنامه نگاری در جمع کارکنان موسسه گفت روزگاری بود که هر روز به من خبر می دادند که ماموران برای جلب یکی از خبرنگاران یا کارگران یا دبیران آمده اند.

در این شغل جدید هر روز با روابط عمومی شرکت نفت کار داشت و لاجرم با امیرعباس هویدا آشنا شد. این آشنایی به دوستی نزدیک انجامید و تا سال ۵۷ ادامه داشت. در بیشتر سفرهای داخلی و خارجی هویدا - در مقام وزیر دارایی یا نخست وزیر- علی باستانی وی را همراهی کرد.

چند سال از ورود او به روزنامه اطلاعات نگذشته، چهره ای شناخته شده در مطبوعات ایران شده بود. در آغاز دهه پنجاه، بر اساس طرحی که گویا اسدالله علم وزیر دربار پیشنهاد کننده آن بود، فهرستی چهل نفره به اتهام داشتن سوابق سیاسی ممنوع القلم خوانده شدند. روزنامه نگاران نامداری مانند مهدی سمسار، غلامحسین صالحیار، نصیر امامی، ایرج نبوی و علی باستانی… در این ایست سیاه بودند. در آن زمان آشکار شد که هویدا در گفتگو با محمدرضا پهلوی خواستار حذف نام علی باستانی شده بود و با موافقت پادشاه، او ممنوع القلم نشد.

جنجال یک اعتصاب در موسسه اطلاعات که منجر به اخراج داریوش همایون (۱۳۰۷ - ۱۳۸۰) و اسماعیل یگانگی (۱۳۰۳- ۱۳۷۸) شد و سرانجام به محکومیت موسسه اطلاعات در دادگاه کار انجامید، با وساطت ها و مصلحت اندیشی های باستانی به خوبی پایان گرفت ولی از آن سندیکای نویسندگان و خبرنگاران مطبوعات متولد شد که مسعود برزین، رضا مرزبان، علی باستانی، داریوش همایون و اسماعیل یگانگی در جمع بنیانگذاران آن بودند.

انوشیروان کیهانی زاده از روزنامه نگاران قدیمی در شرح حالی از علی باستانی نوشته: "شخصیت باستانی به قدری قوی بود که مقامات دولتی وقت از نخست وزیر تا مدیران کل خواستار جلب دوستی اش بودند و از برخورد با او حذر داشتند و همین وضعیت روزنامه نگاران را از تعرض دولت مصون می ساخت زیرا که در هر تعرضی، علی باستانی مدافع اصلی و حلال مسائل بود."

باستانی از تاسیس سندیکا تا سال ۵۷ همواره از موثرترین و رهگشا ترین اعضای سندیکا بود و حل اختلافات مدام درون سندیکا و یا اعضای آن با مدیران مطبوعاتی، با تدبیر وی ممکن می شد تا سرانجام در اعتصاب دوران انقلاب، در حالی که تفاوت آرا و هیجان زدگی دوران، به مخالفت های درونی شدت بخشیده بود و گروه های سیاسی، به ویژه هواداران انقلاب اسلامی، سعی فراوان برای به زیر تسلط درآوردن سندیکا به عنوان یکی از مهم ترین ارکان های سیاسی وقت، داشتند، خردمندی کسانی مانند باستانی، استقلال این جمع حرفه ای را ضامن شد.

علی باستانی در عالم حرفه ای مقاله نمی نوشت، علاقه ای به نوشتن تحلیل سیاسی نداشت اما در زمینه اقتصادی متبحر بود. گزارشگری در محدوده نفت، نقطه توجه و تاکیدش بود. در کنفرانس مطبوعاتی شاه در پایان اجلاس وزیران اوپک در تهران (سال ۵۲)، که به غوغای جهانی و تغییر سرنوشت بسیاری از کشورهای نفت خیز و منطقه خاورمیانه انجامید، پاسخ به پرسش علی باستانی را پادشاه با این جمله آغاز کرد: پرسشی که نشان دهنده آنست که شما کاملا شرایط را درک میکنید.

در سال ۵۷ فرمانداری نظامی علی باستانی را دو بار دستگیر کرد، اما کمتر از یک ماه بعد که ۲۲ بهمن رسید و نظام اداره کشور تغییر پذیرفت، زمانی که روزنامه اطلاعات به تصرف انقلابیون درآمد، او نخستین خبرنگاری بود که برکنار شد. او بعد از سفری چندماهه به لندن، با همه اصرار همکارانش به تهران برگشت و دستگیر شد و به جرم دوستی با امیرعباس هویدا، به دریافت حکم های سنگین تهدید شد، اما سرانجام وقتی از اوین به درآمد که دیگر خیال حضور در مطبوعات و نوشتار را از سر بیرون کرده بود.

حق نشر عکسMB PHOTO

اثرگذاری علی باستانی بر شرایط حرفه ای روزنامه نگاران در آن نزدیک ۲۰ سال چنان بود که انگار نیم قرن طول کشید. ده سال پایانی عمر را با ابتلا به بیماری آلزایمر در زادگاهش بابل گذراند، و کوتاه مدتی بعد از مرگ همسرش (آذر علامه زاده، شاعر و فعال اجتماعی)، درگذشت