دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا با تلافی نکردن حمله موشکی ایران به پایگاههای آمریکایی در عراق نشان داد که طرفدار کاهش تنش‌های نظامی است که جهان را با احتمال بروز یک جنگ دیگر مواجه کرده بود.

روز هشتم ژانویه و در شرایطی که جهان نگران بروز جنگ جدیدی در خاورمیانه بود، آقای ترامپ در سخنرانی مهمی خطاب به ملت آمریکا از یک سو به سیاست‌های حکومت ایران در حمایت از تروریسم حمله کرد و از سوی دیگر از صلح و همکاری سخن گفت.

آقای ترامپ که هنگام سخنرانی مایک پنس معاون رئیس‌جمهور، مایک پومپئو وزیر خارجه، مارک اسپر وزیر دفاع، و سران نیروهای مسلح آمریکا او را همراهی می‌کردند گفت ایالات متحده از قدرت اقتصادی خود برای تلافی کردن حملات موشکی ایران به دو پایگاه نیروهای آمریکایی در عراق استفاده خواهد کرد.

آقای ترامپ در بخشی از سخنرانی ۱۰ دقیقه‌ای خود در کاخ سفید گفت: «همزمان با ادامه بررسی گزینه‌ها در واکنش به تعرض ایران، ایالات متحده تحریم‌های اقتصادی بیشتری علیه رژیم ایران وضع خواهد کرد».

رئیس‌جمهور آمریکا ضمن تاکید بر این نکته که آمریکا با موشک های «بزرگ، نیرومند، دقیق، ویرانگر و سریع» خود قادر به منهدم کردن اهداف در ایران است افزود که گزینه نظامی در اولویت نیست.

او گفت:«این واقعیت که ما ارتش و تجهیزات عظیمی داریم به این معنا نیست که باید آن را به کار ببریم. ما نمی خواهیم از آن استفاده کنیم».

«باز گذاشتن در»

رئیس‌جمهور آمریکا گفت خواهان یک توافق جدید در مورد برنامه‌های هسته‌ای ایران (یکی از محورهای اصلی تنش‌های اخیر بین ایران و آمریکا) است که امکان رشد اقتصادی و پیشرفت آن کشور را فراهم خواهد کرد. او افزود: «ایران می‌تواند کشور عظیمی شود».

الکس وطنخواه، تحلیلگر ارشد در پژوهشکده «مؤسسه خاورمیانه» در واشینگتن به رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی می‌گوید آقای ترامپ برای یک راه حل دیپلماتیک با ایران «در را باز گذاشت».

الکس وطنخواه اضافه می‌کند که ایران نیز با نکشتن نیروهای آمریکایی در حملات موشکی که به تلافی کشته شدن قاسم سلیمانی انجام داد راه را برای کاهش تنش از سوی رئیس‌جمهور آمریکا هموار کرد.

ایران در اولین ساعات بامداد روز چهارشنبه ۱۸ دی حدود ۱۲ موشک بالستیک به پایگاه‌های هوایی عین الاسد و قیاره شلیک کرد که محل استقرار نیروهای آمریکایی و کشورهای دیگر ائتلاف بین‌المللی است.

این حملات واکنش به کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده نیرومند نیروی قدس سپاه پاسداران در حمله پهپادی آمریکا در بامداد روز جمعه بود.

دونالد ترامپ گفت موشک‌های ایران به این پایگاه‌ها «خسارت اندکی» وارد کرده و هیچکس در این حملات کشته نشده است.

الکس وطنخواه معتقد است اگر ایران واقعاً می‌خواست، می‌توانست در این حمله نیروهای آمریکایی را بکشد.

آقای ترامپ احتمالاً بر اساس خسارات اندک این حملات و کشته نشدن نیروهای آمریکایی گفت به نظر می‌رسد ایران «در حال کاستن از تقابل است».

الکس وطنخواه می‌گوید: «ایران و آمریکا به مرز جنگ نزدیک شدند، به آنچه که در آن طرف وجود دارد نگاه کردند و به این نتیجه رسیدند که جنگ نمی‌خواهند».

در پی سخنرانی دونالد ترامپ و افزایش امیدواری‌ها به اینکه جنگ روی نخواهد داد بهای نفت حدود پنج درصد کاهش یافت.

خاورمیانه بزرگترین منطقه صادرکننده نفت جهان است، و وقوع جنگ می‌تواند بازار نفت را به شدت متلاطم کند.

«شکاف عمیق»

با این همه، به نظر دالیا داسا کی، مدیر پژوهشکده «مرکز مطالعات سیاستگذاری خاورمیانه» در مؤسسه رند محورهای اصلی اختلاف و خصومت ایران و آمریکا حل نشده و تنش‌های اخیر باری دیگر می‌تواند به درگیری بیانجامد.

او گفت: «سخنرانی دونالد ترامپ نشان داد که سیاست واشینگتن در قبال ایران تغییر نکرده است. با وجودی که صحبت از دیپلماسی و کاهش تنش مثبت است ولی به نظرم به چیزی بیشتر از صحبت در مورد مذاکره نیاز هست».

عملیات کشتن قاسم سلیمانی یک هفته پس از حمله موشکی به یک پایگاه آمریکای در عراق در روز ۲۷ دسامبر روی داد که در آن یک آمریکایی کشته و چهار نفر دیگر مجروح شدند. علاوه بر این در روزهای قبل از کشته شدن قاسم سلیمانی، گروهی از طرفداران شبه‌نظامیان شیعه مورد حمایت ایران به محوطه سفارت آمریکا در بغداد هجوم بردند.

بیشتر در این باره:

چرا نمی‌توان جلوی وقوع جنگ را گرفت؟

دونالد ترامپ گفت قاسم سلیمانی طراح این حملات بوده و طی سال‌های اخیر در هدایت عملیات‌های دیگر هزاران نفر از نیروهای آمریکایی را کشته است.

رئیس‌جمهور آمریکا در سخنرانی روز چهارشنبه کشتن قاسم سلیمانی را توجیه کرد و گفت فرمانده نیروی قدس «جان آمریکایی‌ها را تهدید می‌کرد».

کشتن قاسم سلیمانی ایران و جامعه بین‌المللی را شوکه کرد و چون این حادثه ایران را ناگزیر به واکنش می‌کند، نگرانی‌ها در مورد وقوع جنگ را افزایش داد.

دموکرات‌ها کشتن سردار ایرانی را به عنوان یک «اقدام بی‌ملاحظه» مورد انتقاد قرار داده و گفتند سیاست ترامپ در قبال ایران آمریکا را به سوی جنگ سوق می‌دهد.

نمایندگان دمکرات مجلس سنا پس از دیداری با مقامات دولت در روز چهارشنبه انتقادهای خود از دونالد ترامپ را افزایش داده و گفتند دولت در اثبات ادعای خود مبنی بر اینکه قاسم سلیمانی به زودی در صدد انجام حمله‌ای علیه آمریکایی بوده هیچ شواهدی ارائه نداده است.

کریس مورفی، سناتور دموکرات پس از ملاقات به خبرنگاران گفت: «به نظر می‌رسد که این اقدام یک حمله دلخواه بوده است.»

پیامدهای فاجعه‌بار

سناتور مورفی افزود کشتن قاسم سلیمانی برای آمریکا پیامدهای فاجعه‌باری خواهد داشت، عراق ممکن است نیروهای آمریکایی را از آن کشور اخراج کند و ایران نیز احتمالاً از برجام خارج خواهد شد.

دونالد ترامپ در سخنرانی روز چهارشنبه باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا را که در دوران او توافق هسته‌ای با ایران امضا شد، مسئول وخامت مناسبات با ایران معرفی کرد. طبق توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بخش اعظم تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در قبال محدود شدن فعالیت‌های هسته‌ای این کشور و نظارت بین‌المللی بر آن لغو شد.

در نتیجه امضای این توافق میلیاردها دلار از دارایی‌های ایران که در بانک‌های خارجی مسدود شده بود، آزاد شد.

آقای ترامپ گفت: «هزینه ساخت موشک‌هایی که دیشب به سوی نیروهای ما و متحدان ما شلیک شد از محل پول‌هایی پرداخت شده که دولت قبلی در اختیار ایران قرار داده بود.»

با این همه، بسیاری از تحلیلگران معتقدند تصمیم دونالد ترامپ برای خارج کردن آمریکا از توافق هسته‌ای جرقه‌ای بود که دور اخیر تنش‌ها را شعله‌ور کرد.

دونالد ترامپ برجام را یک توافق «بسیار بد» توصیف کرده و مدعی است که به تولید اورانیوم با غلظت تسلیحاتی توسط ایران منجر خواهد شد. رئیس‌جمهور آمریکا سخنرانی خود را با ذکر این موضوع آغاز کرد که هیچگاه به ایران اجازه نخواهد داد که به سلاح هسته‌ای دست یابد.

در پی خروج از برجام آمریکا تحریم‌های شدیدی علیه ایران وضع کرده که به شدت به اقتصاد این کشور لطمه زده است. این تحریم‌ها تاکنون چندین بار تشدید شده‌اند.

ایران نیز در واکنش به این تحریم‌ها که یکی از دلایل گرانی و کمبود اقلام اساسی در کشور و تظاهرات اعتراضی گسترده است، به نفتکش‌ها در خليج فارس، پایگاه‌های آمریکایی در عراق و تأسیسات نفتی عربستان سعودی حمله کرده است.

دالیا داسا کی از موسسه پژوهش رند می‌گوید اعلام تحریم‌های بیشتر در سخنرانی دونالد ترامپ نشان می‌دهد که سیاست آمریکا در قبال ایران تغییر نکرده است.

او اضافه می‌کند: «هنوز هم فشارهای حداکثری علیه حکومت ایران ادامه دارد. ایران با مشکلات اقتصادی شدیدی روبه‌روست. بنابراین هنوز هم انگیزه‌های ایران برای نشان دادن هزینه‌های سیاست تحریم برجای خود باقی است».