سایت "بلوچستان تایمز" که مرحوم ساجد حسین روزنامه نگار بلوچ که چند ماه پیش جسد وی در سوئد پیدا شد, سردبیر آن بود؛ مقاله ای به زبان انگلیسی در مورد نژادپرستی در جامعه بلوچ و بلوچستان منتشر کرده است که بعقیده من اولین نقد "خودنکوهی"یا بعبارتی "انتقاد از خویش"  بعد از اعتراضات گسترده جهانی بر علیه نژادپرستی در طی سه هفته اخیر می باشد که در طول آن بسیاری از کشورها با تظاهرات  فراگیر  اعتراض و بازنگری عمیقی در تاریخ سیاه تبعیضگرایی و نژادپرستی خویش داشته اند.

در جامعه بلوچ نیز همانند بسیاری از جوامع سنتی منطقه از جمله ایران, کشورهای عربی و شبه قاره هند, سیستم منحط طبقاتی استثمارگرانه و ظالمانه به همراه نژادپرستی بر علیه سیاه پوستان بلوچ آفریقا تباری که از حدود ٢٠٠ سال پیش در دوران حاکمیت سلطان عمان بر سواحل مکران در جنوب بلوچستان, از شرق آفریقا از جمله زنگبار بعنوان برده داد و ستد شده اند, وجود داشته و دارد. تعداد کل بلوچ های های آفریقایی تبار در ایران و ایالت های مختلف پاکستان و افغانستان مشخص نیست. اما شاید امروزه در مجموع بیش از یک میلیون نفر باشند (تخمین). اکثر آنها با تصویب قانون لغو برده داری در دوران رضا شاه (قانون منع خرید و فروش برده در خاک ایران و آزادی برده در موقع ورود به مملکت,‌ مصوب ١٨ بهمن سال ١٣٠٧)  به شهر کراچی و بقیه نقاط تحت حاکمیت بریتانیا مهاجرت کردند. اما هنوز نیز تعداد بیشماری از بلوچ های آفریقایی تبار (که صددرصد بلوچ هستند) در بسیاری از شهرهای بلوچستان زندگی می کنند. جالب اینجاست که حدود صد سال پیش بلوچستان وارد کننده و صادر کننده برده بود.

اگرچه علیرغم مخالفت برخی از رهبران مذهبی, برده داری بیش از ٩٠ سال پیش غیرقانونی اعلام شد. اما متاسفانه از آن زمان تا دوران اخیر برده داری در بلوچستان رواج داشته است. طبقه خوانین و سردارها (به استثنای روءسای طایفه) با جواز شرعی از طرف ملاها مبنی بر اینکه برده داری در اسلام جایز است, این مناسبات استثماری و غیر انسانی را حفظ می کردند. شوربختانه در سیستم های ارتجاعی طبقاتی و بغایت تبعیض آمیز ء بازمانده از قرون وسطاء, فقط برده های آفریقایی تبار نبودند که خرید و فروش می شدند. بلکه حتی طبقات فرودست بلوچ تحت عنوان نوکر و غلام و چاکر و درزادگ و غیره توسط طبقات بالادست سردار و خان که عمده آنها در اصل افاغنه متمول اما مهاجر بودند خرید و فروش می شدند. تاسف بارتر اینکه در ایران چه در دوران قاجار و چه قبل از آن حتی خود بلوچها بعنوان برده اسیر می شدند و در بقیه نقاط ایران خرید و فروش می شدند.

مصطفی ترک همدانی (وکیل دادگستری) در مقاله حقوقی ـ تاریخی می نویسد:  بردگان سیاه، معمولاً از دو طریق به ایران می‌آمده‌اند. یا حجاج ایرانی در موسم حج آنان را از مکه خریداری نموده و یا برده فروشان آنها را از راه سواحل جنوبی کشور انتقال می‌داده‌اند و اینکه علاوه بر بردگان وارداتی، برده‌های داخلی نیز وجود داشته‌اند که معمولاً  از خانواده‌های بلوچ خریده و یا دزدیده می‌شده‌اند".

امروزه در بلوچستان مناسبات برده داری و استثمار طبقاتی بسیار کم رنگ شده است. اما شوربختانه نگاه شوم طبقاتی و فرهنگ نژادپرستی بر علیه فرودستان و بخصوص بلوچ های سیاه پوست در زیر پوست اکثر بلوچها همچنان پر رنگ است, اگرچه ظاهرا با ژست مدرنیته و متمدنانه آن را اعتراف نمی کنند. بر طبق مقاله "بلوچستان تایمز" بلوچهای سیاه پوست مورد تحقیر کلامی و رفتاری قرار می گیرند و در عمل فقط می توانند بین طبقه خودشان ازدواج بکنند. در بلوچستان سیستم طبقاتی و کاست گونه (CASTE) ریشه طولانی در تاریخ ظالمانه استثماری دوانیده است. لذا ریشه کن کردن آن (بخصوص در شرایط فعلی که رژیم جمهوری اسلامی از این مناسبات و سلسله مراتب استفاده می کند) کار بسیار مشکلی است. البته نمونه اتحاد ارتجاعی و مشمئزکننده و فرصت طلبانه بین "ملای مرتجع و عقب مانده" و به اصطلاح "خان بافوری" سائل و درمانده را حتی می توان در اروپای سال ٢٠٢٠ نیز دید که چگونه مذبوحانه تلاش می کنند تا منافع خویش و اتحاد استثمارگرانه تاریخی و وصلت نامقدس (unholy alliance) خود را حفظ کنند.  مقاله "بلوچستان تایمز"  به درستی می گوید که در لایه های مختلف اجتماعی و سلسله مراتب طبقاتی بلوچستان, تقریبا همه ما نسبت به طبقات فرودست تر از خود  نژادپرست و تبعیضگرا هستیم. و این یک حقیقت تلخ انکارناپذیر است که بدون اعتراف و یا  اقرار صادقانه و اذعان تصدیقی و کالبدشکافی این معضل تاریخی ـ فرهنگی نمی توان به حل آن امیدوار بود.  پس نعمت آیینه را قدر بدانیم، آن را برداریم و در آن خود را بنگریم و بشناسیم و نقد کنیم.

البته همین سیستم  نژادپرستی منحط و مشمئزکننده  و"نگاه از ما بهتران" در بین بقیه ایرانیان نیز وجود دارد که مثل آدم قوزی, هرگز قوز زشت و کج و کوله خودش را نمی بیند و کور خود است و بینای عیب دیگران. تعجب آور نیست خراسانی ها بعد از کشتن بیرحمانه و غرق کردن افغانهای بیگناه در رودخانه مرزی, در مشهد برای جورج فلوید آمریکایی شمع روشن می کنند و اشک تمساح می ریزند و عیب خود را در پلیس منیاپولیس می‌بیند. غافل از اینکه در آمریکا علیرغم تبعیض و نابرابری, یک سیاهپوست می تواند رئیس جمهور و یا وزیر و یا فرمانده کل ارتش بشود و آمریکایی ها مهاجران همسایه را در رودخانه غرق نمی کنند یا زنده زنده در آتش خودروها نمی سوزانند. شوربختانه در سرزمین جور و جهل, بلاهت و وقاحت حد و مرز نمی شناسد. مرز فقط آنجا معنا پیدا می کند که نه تنها همسایه هم تاریخ, هم زبان و هم مذهب خودت را در رودخانه غرق کنی, بلکه هموطن سوختبر بلوچ یا کولبر کرد خود را با قساوت تمام روزانه بکُشی و با دهن دریدگی و چشم سفیدی قتل یک سیاه پوست آمریکایی را پیراهن عثمان بکنی. حال بگذریم از اینکه ١٥٠٠ همشهری هم مذهب و همزبان ء معترض خودت را نیز در خیابانهای تهران و اصفهان و شیراز با بیرحمی تمام بکُشی و بعد طلبکار هم بشوی.

عبدالستار دوشوکی

مرکز مطالعات بلوچستان ـ لندن

چهارشنبه ٢٨ خرداد ١٣٩٩

‏