مردم و سهامداران در بازار بورس اوراق بهادار و فرابورس روزهای سخت و هراس انگیزی را می گذرانند و در حال درک و تجربه تغییراتی خاص، عجیب و بدیع هستند که با هیچ یک از پارادیم هایِ تحلیل و تئوری هایِ رایج مالی و اقتصادی مُنطبق نیست.

از همان روزهای نخست که دولت به کمک صدا و سیما و با بسیج رسانه ها، سعی در تشویق وُ تهییج مردم در پیوستن به بورس داشت تا ماجرای آزاد سازی سهام عدالت که منجر به صدور تعداد زیاد وُ قابل توجهی کد بورسی شد، نشان می داد که دولت علاوه بر کسب درآمد از طریق عضویت عمومی مردم در بورس، نگاه ویژه ای به این بازار در راستای تامین کسری بودجه دارد.

کاهش بی سابقه فروش نفت به خارج، شدت تحریم های بین المللی، رکود، تورم وحشتناک و سوء مدیریت ذاتی جمهوری اسلامی، همه و همه دست به دست هم داد تا نهاد دولت به فکر ارتزاق از بازار سرمایه بیفتد.

در این مسیر و درست همزمان با هشدار برخی اقتصاد دانان مبنی بر وجود حباب در بورس، سیاست جذب حداکثری آحاد مردم به بورس منجر به ورود حجم نقدینگی بی سابقه به بازار شد و بازدهی های رویایی را محقَّق کرد و در نهایت به رشد افسار گسیخته شاخص بورس در ظرف زمانی بسیار کوتاهی انجامید.
اما متاسفانه طولی نکشید که دولت در اجرای سیاست های تعدیلی و توازن ساز در بازار که مدعی آن بود، به غایت غیر علمی عمل نمود و به جای متعادل سازی وُ بهسازی روند رشد و نزول در بازار، با ناهماهنگی، چند پارگی و اتخاذ تصمیماتِ آنی و عاری از امکان سنجی به تلاطم و روند ناهمگون بازار دامن زد.
عمده دلایل ریزش بورس در مقطع فعلی از نظر

تحلیل گران و فعالان بازار عبارت است از:
۱. ناکارآمدی هسته معاملات و عدم اتصال وُ سفارش گیری کارگزاری های مطرح مانند: کارگزاری مفید، کارگزاری آگاه و… و ایضاً تاخیرات طولانی و آزار دهنده که معامله گران را خسته و ناراضی نموده است.
۲. آزادسازی سهام عدالت در نمادهای دولتی، لیدر و شاخص ساز و عرضه آبشاری و غیر اصولی آن که منجر به شکل گیری صفوف فروش سنگین در این دسته از نمادها گردید.
۳. تایید و تکذیب های پیاپیِ مسئولین در ارتباط با صندوق های ETF دولتی به خصوص، صندوق دارا دوم شامل سهام گروه پالایشی: ابتدا برخی از متولیان امر از جمله وزیر اقتصاد و دارایی اعلام نمودند که گروه پالایشی به دلیل فراهم نبودن بستر لازم بصورت بلوکی عرضه خواهد شد و پس از آنکه اعلام خبر فوق تاثیر هیجانیِ منفی در عملکرد بازار ایجاد نمود به یکباره بستر لازم فراهم و پس از بازی کلافه کننده تایید و تکذیب ها که جوّی فرسایشی برای سهامداران به بار آورده بود در نهایت مقرر شد صندوق دارا دوم در اوایل شهریور ماه عرضه شود.
۴. تغییر ساعت بازار و معاملات به بهانه بهسازی هسته معاملاتی و رفع قطعی ها بصورت نسنجیده و تقسیم تایمینگ بازار به دو تایم که در آن نمادهای پر بیننده و مطرح به تایم دوم و پایانی منتقل شده بود که خودکار باعث فشار عرضه و فروش در نمادهای کوچک در تایم نخست، جهت ورود به نمادهای بزرگ در تایم دوم گردید.
۵. سوء مدیریت و عدم هماهنگی در مجاز یا متوقف نمودن سهم های مختلف در طول ساعات فعالیت بازار که نمونه بارز و احیاناً عجیب آن خبر توقف معاملات سهام گروه پالایشی تا یازدهم شهریور ماه بود که به یکباره چند روز بعد در خلال تایم بازار خلاف اطلاع رسانی پیشین در شرایط ریزشی شاخص، مجاز و گشوده شد که علاوه بر گمانه کاهش قیمت سهام گروه پالایشی به منظور جذاب سازی صندوق دارا دوم و تشویق به خرید و مشارکت مردم، شایبه عجیب برخی تسویه حساب های سیاسی در لباس دولت با دولت را نیز مطرح نمود.
۶. در سلسله اقدامات ناصواب و بررسی نشده، ابلاغ مصوبه سازمان در خصوص کاهش حد نصاب سرمایه گذاری صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت، درست زمانیکه به نظر می رسید شاخص بورس به نقطه حمایتی خود واکنش مثبت نشان داده، صندوق های مذکور را نیز به تشویش و تلاطم وا داشت و به جمع فروشندگان و صفوف عرضه ملحق کرد.
۷. و در نهایت کاهش شدید اعتبارات کارگزاری ها نیز گُلی بود که به سبزه نیز آراسته شد.

تقریباً تمامی مواردی که گذشت در دو روز پایانی مرداد ماه مقارن با آخر هفته و ایام تعطیل بازار به حالت قبلی خود بازگشت. تا هیچ شک و شبهه ای باقی نگذارد که متولیان امر خود نیز دچار سردرگمی شده و در مدیریت بحران ناتوان اند.

تصمیم وُ اقدام وَ سپس باز پس گرفتن آن و بازگشت به حالت اولیه، بیانگر چیزی جز تردید، عدم کفایت و ناکارآمدی مسئولین ذی ربط نبوده و نیست و نتیجتاً بیش از پیش شکاف و ناهماهنگی بین سرپرستان سازمان و حقوقی ها بازار را به رخ کشید.

در شرایط فعلی بازار بورس اوراق بهادار و فرابورس نه تنها هیچ یک از مزایای خود همچون: سود آوری برای سرمایه، حفظ سرمایه سهامداران در برابر تورم، امنیت و شفافیت در سرمایه گذاری و حتی قابلیت نقد شوندگی را ندارد، بلکه در مقام عمل کارکرد خود در رشد و شکوفایی اقتصادی را نیز از دست داده و صرفاً به بازاری جهت تامین هزینه های حاکمیت و دولت مبدّل گشته است که سالهاست با سیاست های داخلی و خارجی غلط بحران اقتصادی را به وجود آورده که برای مردم جز فقر و فلاکت ارمغانی به همراه نداشته و تنها ماحصل آن افزایش دردناک آگهی های فروش اعضاء بدن در کوی، بَرزَن و فضای مجازی ست!

در چنین روزگار طاقت فرسایی که نان جدی ترین دغدغه مردمان کشوری ثروتمند از نظر ذخایر و مواهب ملی ست، مختصر اندوخته و سرمایه سهامداران در بورس نیز ملعبه دست مدیران نالایق و سیستم معیوبی قرار گرفته که کوچکترین نگرانی و احساس مسئولیتی در قبال دارایی مردم ندارد و با بی کفایتی باعث نااَمنی بازار سرمایه شده و خدشه جدی به اعتماد سهامداران وارد آورده است.

از دولتی که مدتهاست به نقد و پیشنهاد مُشفقانه اساتید فن مبنی بر اینکه اجازه دهید بازار مسیر خود را طی کند و توسط ماهیت ذاتی خود که مبتنی بر عرضه و تقاضاست اداره شود، پشت کرده است؛ بعید نیست که پس از کسب منافع لازم و رفع نیاز، همین بازار را در آینده ای نزدیک به کوره یِ پول سوزی جهت رفع دردسر حجم نقدینگی که ماحصل سیاست های غلط پولی و مالی دراز مدت نظام است، تبدیل نماید. اقدام احتمالی که شاید برای بقاء نظام توجیه اقتصادی داشته باشد اما قطعاً برای بینوا مردم به مثابه تیر خلاص خواهد بود.