محمد رهبری
پژوهشگر شبکه‌های اجتماعی مجازی
روزنامه اعتماد

عشق و علاقه ملت ایران به خسرو آواز ایران، محمدرضا شجریان امری مخفی و پوشیده نیست. شجریان در قلب بسیاری از ایرانیان جای داشت و یکی از محبوب‌ترین چهره‌های دوران معاصر بود که میلیون‌ها نفر فارغ از گرایش‌های سیاسی و باورهای مذهبی خود، او را دوست داشتند و چه‌بسا اگر همه‌گیری ویروس کرونا نبود، میلیون‌ها نفر در تشییع پیکر او شرکت می‌کردند و صحنه بدرقه او تصویری به یاد ماندنی را در روزهای پایانی قرن رقم می‌زد.

داده‌های آنلاین نیز به‌خوبی به محبوبیت محمدرضا شجریان گواهی می‌دهند و اغراق نیست اگر بگوییم مردمی که امکان حضور در تشییع پیکر استاد آواز ایران را نداشتند، او را به‌صورت مجازی بدرقه کردند. از ساعات ابتدایی انتشار خبر درگذشت محمدرضا شجریان در روز پنجشنبه ۱۷ مهرماه ۹۹، انتشار هزاران مطلب در شبکه‌های اجتماعی آغاز شد که این روند تا پایان روز جمعه ادامه داشت.

طی این دو روز، نزدیک به ۱۰۰ هزار توییت راجع به محمدرضا شجریان منتشر شد که این توییت‌ها بیش از ۲ میلیون و ۲۷۰ هزار بار لایک شده‌اند و بخش اعظم آن مربوط به تنها ۳۰۰ توییت است. در این میان، رکورد لایک در تاریخ توییتر فارسی نیز شکسته شد و توییت همایون شجریان که خبر درگذشت پدرش را تأیید کرده بود، با حدود ۸۵ هزار لایک، پُرلایک‌ترین توییت در توییتر فارسی شد؛ موضوعی که به خوبی نشان می‌دهد این امر برای عموم کاربران توییتر که (به‌لحاظ دیدگاه سیاسی، فرهنگی) بسیار متکثر هستند، اهمیت داشته است.

از سوی دیگر، در اینستاگرام که امروزه پرطرفدارترین اپلیکیشن میان ایرانیان است، اوضاع به طرز معناداری متفاوت بود. بخشی از ویدیوهای منتشر شده در این شبکه اجتماعی طول ۲ روز گذشته بیش از ۱۴۸ میلیون بار دیده شده و تعدادی از مطالب راجع به خسرو آواز ایران نیز به‌تنهایی بیش از ۵۹ میلیون لایک گرفته و بیش از یک میلیون و ۲۳۰ هزار کامنت دریافت کرده است.

این آمار شگفت‌آور کافی است که نشان دهد شجریان میان ایرانیان چه جایگاهی داشته است. آمار مربوط به مطالب محمدرضا شجریان در تلگرام حیرت‌آور است. در این پیام‌رسان اجتماعی طول ۲ روز گذشته، ۱۰۳ هزار مطلب توسط ۱۰ هزار کانال منتشر شده است؛ اما آنچه حیرت‌انگیز و باورنکردنی است، آن است که این مطالب حدود ۳۰۰ میلیون بار در تلگرام دیده شده است. اعداد و ارقام ارایه شده شاید غیرقابل‌باور به‌نظر برسند، اما حقیقتی است که نباید از آن چشم‌پوشی کرد.

59میلیون لایک و یک میلیون و ۲۳۰ هزار کامنت در اینستاگرام و ۳۰۰ میلیون بازدید در تلگرام نشان می‌دهد که ایرانیان در فضای آنلاین، عزای عمومی گرفته‌اند، بدرقه آنلاین باشکوهی از محمدرضا شجریان بجا آورده‌اند و در ۲ روز گذشته تمام توجه خود را به استاد آواز ایران معطوف کرده‌اند.

معنای داده‌هایی که اشاره شد آن است که شجریان پیوند‌دهنده همه ایرانیان اعم از رده‌های گوناگون سنی و جنسیتی و همین‌طور بخش‌های مختلف جامعه با باورهای مذهبی و گرایش‌های سیاسی متفاوت بود؛ او سرمایه عظیم یک ملت بود و یک ملت در فقدانش سوگواری کرد؛ هرچند آن‌طور که باید، توسط حاکمان قدر و منزلت ندید؛ حال آنکه کسی چون شجریان در ایران معاصر ما همچون گنجی گران‌بها، نایاب است.