فروید و عقده فرشته و فاحشه

بخش اول

اما قبل از اینکه به دلائل مشخصی که فروید برای این مشکل روانی ارائه می دهد بپردازیم بد نیست نکاهی به دور و بر خودمان  بیاندازیم و نگاهی داشته باشیم به فرهنگ ثنویتی که همه ما شاهد آن هستیم. ماجرای زن بد و زن خوب، تفکیک زنی که با او می توان در جمع احساس اعتبارو احترام کرد و زنی که فقط به درد به رختخواب کشاندن می خورد. مشخص تر از همه، حضور فرهنگِ فاحشه و فرشته در داستان، شعر، موسیقی و از همه مهمتر مذهب است .

دو گانه دیدن زن، ماجرایی است بسیار قدیمی و آغاز آن به اولین تمدن هایی که به خاطر شیوه معیشت کشاورزی، در یک نقطه اسکان گزیده اند و از حالت کوچ نشینی در آمده اند بر می گردد. در تمام آئین ها و سنت هایی که بعد از آن شکل گرفته است این دو تعریف متضاد از زن وجود دارد.

یکی از نظریه های مهم که به طور موازی با نظریات فروید از استحکام منطقی کافی برخوردار است و به توضیح این واقعه می پردازد همان شیوه دیدنی است که منشا ان را در مذاهب دره سامری ( یهودیت، مسیحیت و  اسلام) جستجو می کند. مذاهبی که ثنویت ابراز شده آنها نه تنها محدود به زنان است بلکه شیوه تفکری است  که از دنیا ارائه می دهد. سمبل این ثنویت ( که البته با نیت تلاش برای به توحید رسیدن است) به صورت غیر مستقیم در هیئت تقابل خدا و شیطان، بد و خوب، بهشت و جهنم، مومن و کافر و فاحشه و فرشته جلوه گر شده است.

شکل گیری رنسانس مسیحی، انقلاب صنعتی برخاسته از  اندیشه علمی دوران نوزایی منطق، قدرتمند شدن جوامع اروپایی و ایجاد امپراطوری های استعماری در اوج خود، در قرن نوزدهم این قابلیت را به گونه ذهنی پیدا کرد که تئوری سکولار تمدن مدرن را با  اندیشه های داروین، مارکس و فروید رقم بزنند.

به کمک تئوری فروید بشر قادر گشت بین روح مذهبی و روان تفکیک قائل شود و حتی به کمک نظریات روانکاوانه، آن را قابل تجزیه و کاووش بیاید. داروین با مطرح کردن قدیمی بودن زمین و کشف و توضیح این حقیقت که انسان نتیجه طبیعی و تصادفی میلیون ها ساله تحول و تطبیق حیوانات است آدمِ از آسمان آمده را مادی و زمینی ساخت. مارکس هم به کمک تفسیر مادی تحولات اجتماعی و اقتصادی، انسان و تمدنش را زائیده تلاش و تضاد مستمرِ طبقات برای دستیابی به ثروت و مالکیت ( قدرت، امنیت و قابلیت بقای بیشتر) دانست.

هر سه نطریه  مهم قرن ۱۹به اشکال متفاوت در هم تنیده شده بود و توانسته است تا اواسط قرن بیستم جوابگوی بسیاری از معظلات تمدن بشری باشد. با همه این اوصاف، ماجرای قدیمی برخورد با زن هنوز در ناخوداگاه روحی، روانی و تربیتی انسانها و بویژه مردان پا برجامانده است.  دنیای دو گانه نفرت از «زن بد» و پرستش » زن خوب» با سرسختی تمام تاثیر خود را در ناخوداگاه بشر و بخش قابل توجهی از مردان معاصر حفظ کرده است.

با همه پیشرفت تمدنی بشر هنوز دلائل بیشماری برای برقراری «Madonna-whore complex» وجود دارد که از مهمترین آنها می توان به دستیابی هر لحظه گسترده تر شونده برابری بین زنان و مردان در عرصه اقتصاد، اجتماع، آموزش و حتی بهره وری از سکس اشاره کرد. از همین نقطه است که دیدگاه های فروید با موقعیت دنیای معاصر سنخیت و اعتبار خود را  به نمایش می گذارد.

زنان می توانند و می خواهند به اندازه سایر بشر ( مردان) از قابلیت های جنسی خود استفاده کنند. استقلال و قدرت بیشتر زنان، مصادف است با استقلال جنسی بیشتر انها و این موج پرقدرت بیشتر از هر چیز دیگر، مرد معاصر جهان را  نگران ساخته است و به همان اندازه نیز انها را به دنیای دوگانه فاحشه و فرشته نزدیک می کند.

ادامه دارد

http://www.doctornerdlove.com/2012/03/madonna-whore-complex/all/1/

http://psychistofwomen.umwblogs.org/sexuality/

Freud, S. (1912). On the universal tendency to debasement in the sphere of love. In Contributions to the Psychology of