میراثی که نلسون ماندلا برای خاورمیانه برجای گذاشت

کوین کانلی

خبرنگاربی بی سی در خاورمیانه

به همین دلیل در بسیاری از مناطق در گیر مناقشه و شکاف، گروه های رقیب سعی دارند که در مورد مناسبات خود با نلسون ماندلا بزرگ نمائی کنند تا اهدافشان را مشروع جلوه دهند.

خاورمیانه البته یکی از این نقاط است.

واقعیت این است که نلسون ماندلا هرگز خود را زیاد در مناقشات دیگران درگیر نمی کرد شاید به این دلیل که می خواست با کم رنگ کردن نقش خود در درگیری‌های مناطق مختلف جهان، پایگاه قدرتمند اخلاقی اش را حفظ کند.

خاورمیانه یکی از مناطقی است که در باره ارتباط نلسون ماندلا با آن، احساس و افکارش نسبت به مناقشه اسرائیل و فلسطینیان، اطلاعات فراوانی در دست است.

ستایش متقابل

فلسطینیان راحت تر از هر کس دیگری می توانند مدعی حمایت نلسون ماندلا از آرمان های خود باشند.

در تمام دوران طولانی زندانی بودن نلسون ماندلا، رهبری سازمان آزادیبخش فلسطین او را به عنوان یک همرزم در جنبش های جهانی آزادیبخش مورد ستایش قرار می داد.

معمرقذافی، رهبر پیشین لیبی و فیدل کاسترو، رهبر انقلاب کوبا، هم کنگره ملی آفریقا را که سال های زیاد به حال خود رها شده بود، مورد حمایت سیاسی و مالی قرار می دادند.

نلسون ماندلا هرگز این حمایت ها را فراموش نکرد، حتی در پی تحولات سیاسی که او را به یک شخصیت سرشناس جهانی تبدیل کرد و در همان حال متحدان قدیمی او را به عنوان بازنده در سوی دیگر قرار داد.

وقتی یاسرعرفات درگذشت، نلسون ماندلا از او به عنوان " نماد مبارزه در راه آزادی " نام برد و گفت: "یاسرعرفات یکی از بزرگترین مبارزان راه آزادی نسل خود بود... و جای تاسف است که رویای او و مردم فلسطین برای داشتن یک کشور مستقل فلسطینی تحقق پیدا نکرد."

به گفته نبیل شعت، وزیر خارجه پیشین تشکیلات خودگردان فلسطینی که شخصا از نزدیک ماندلا را می شناخت، بین او و یاسرعرفات رابطه گرم و نزدیکی وجود داشت که نشان دهنده هم فکری سیاسی این دو بود.

نبیل شعث به بی‌بی‌سی گفت که فلسطینیان می‌توانند از مبارزه جهانی کنگره ملی آفریقا که سالیان دراز ادامه داشته، درس بگیرند.

نبیل شعت افزود: "فکر می کنم که کنگره ملی آفریقا برای پایان دادن به تبعیض نژادی بهترین مبارزه ای را که در جهان سابقه نداشت، در پیش گرفت. از آن ها می‌توان در این مورد و آشتی‌جویی درس های زیادی گرفت."

نلسون ماندلا وقتی از اسرائیل دیدار کرد که اهود باراک نخست وزیر وقت اسرائیل به امضای پیمان صلح با فلسطنیان نزدیک شده بود

اندرز به اسرائیل

اما در حالی که بسیاری با غرور فراوان خود را در میراث ماندلا سهیم می دانند، اسرائیل به سختی می تواند در این مورد ادعایی داشته باشد.

اسرائیل از متحدان آفریقای جنوبی در دوران آپارتاید بود و برای این کشور اسلحه می‌فرستاد، گرچه این موضوع را پنهان می‌کرد. به همین دلیل می توان به خوبی چنین استدلال کرد که اگر کمک های اسرائیل نبود شاید رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی زودتر سقوط می کرد.

همچنین گزارش هایی هم در این مورد منتشر شده که همکاری اسرائیل با رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی تا زمینه فناوری سلاح های هسته ای پیش رفته بود اما نمی توان این گزارش ها را با اطمینان تایید کرد.

نلسون ماندلا پس از آزادی از زندان با هوشیاری متوجه این موضوع شد که بسیاری از کشورها او را دعوت کردند به جز اسرائیل.

اما پس از آن که اسرائیل سرانجام چنین دعوتی به عمل آورد، ماندلا عجله ای در پذیرش آن نشان نداد.

ماندلا در سال ۱۹۹۹ وقتی از اسرائیل دیدار کرد که اهود باراک، نخست وزیر وقت اسرائیل به امضای پیمان صلح با فلسطینیان نزدیک شده بود و شاید ماندلا امیدوار بود که حضورش به نهایی شدن این پیمان منجر شود.

این پیمان امضا نشد ولی نلسون ماندلا در دیدار از وزارت خارجه اسرائیل، سیاستمداران این کشور را به خوبی از نظر خود در باره موانع صلح آگاه کرد.

به نقل از نلسون ماندلا گزارش شده است که خطاب به اسرائیلی ها گفت:" تا زمانی که اشغال سرزمین های فلسطینی ادامه دارد، صحبت از صلح بی‌فایده است. می‌توانم درک کنم که چرا اسرائیل این سرزمین ها را اشغال کرد چون در آن زمان جنگ بود. اما برای دستیابی به صلح، اسرائیل باید از تمام مناطق اشغالی به طور کامل خارج شود."

فصل جدید

شکی نیست که رابطه اسرائیل با رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی تاثیر بدی در ذهن نلسون ماندلا برجای گذاشته بود اما به گفته الون لیل، سفیر سابق اسرائیل در آفریقای جنوبی، اگر پیمان صلح اسرائیل با فلسطینیان به امضا می رسید، وضع فرق می کرد. وی می‌گوید: " نلسون ماندلا به ما گفت که از همکاری اسرائیل به شدت خشمگین شده است و هرگز آن را فراموش نخواهد کرد اما اگر شما رفتارتان را با فلسطینیان تغییر دهید ما هم فصل جدیدی در رابطه خود با اسرائیل باز خواهیم کرد."

نلسون ماندلا می دانست چگونه بین احساس شخصی خود و سیاست موازنه برقرار کند.

شکی نیست که ماندلا از صمیم قلب به فلسطینیان نزدیک بود اما افرادی را هم که در جامعه یهودیان آفریقای جنوبی، در دوران سخت مبارزه اش به او کمک کرده بودند، فراموش نکرده و همیشه از آن ها به خوبی یاد می کرد.

از جمله فردی که اولین شغل وکالت را به او داد و شخص دیگری موسوم به آرتو گلد ریش، یک سفید پوست آفریقای جنوبی و فعال در حزب کنگره ملی آفریقا که وقتی ماندلا جانش در خطر بود، در نقش یک مزرعه‌دار به او مخفیانه کمک می کرد.

نلسون ماندلا یک بار گفت:" من خود را مدیون انسانیت یهودیان می دانم گرچه گاهی به نکوهش از اسرائیل سخن گفته ام."

ولی تراژدی واقعی در این است که از مناقشه فلسطینیان و اسرائیل تاکنون کسی مانند نلسون ماندلا برنخاسته که با قدرت معنوی و اخلاقی خود بتواند به آشتی میان این دو کمک کرده و تحولی همیشگی در منطقه به وجود آورد.