گروه اسلامگرای حماس چیست؟

این گروه در ابتدا فقط هدف جنگ مسلحانه علیه اسرائیل توسط شبه‌نظامیان موسوم به تیپ‌های عزالدین قسام همراه با اقدامات خیریه را دنبال می‌کرد.

اما از سال ۲۰۰۵، این گروه با ورود به فعالیت‌های سیاسی فلسطینیان به اولین گروه اسلامگرا در جهان عرب تبدیل شد که توانست در یک انتخابات به پیروزی برسد. بعدها این گروه با تحکیم موقعیت خود در نوار غزه، بر رقیب خود که گروه فلسطینی فتح بود پیروز شد و این بخش از سرزمین‌های فلسطینی را تجزیه کرد و برآن مسلط شد. فتح گروه مسلط در تشکیلات خودگردان فلسطینی است.

اسرائیل، ایالات متحده، اتحادیه اروپا، بریتانیا و چند کشور دیگر جهان گروه حماس به طور کل یا شاخه نظامی آن را سازمان تروریستی می‌دانند و هدف تحریم قرار داده‌اند. این گروه در منشور خود نابودی کشور اسرائیل را هدف اصلی خود تعیین کرده است.

با این حال، طرفداران حماس آن را یک گروه مقاومت قانونی می‌دانند.

در ماه مه سال ۲۰۱۷، این گروه برای اولین بار از زمان تأسیس خود یک بیانیه جدید منتشر کرد و گفت که به قبول دولت خودگردان فلسطینی به عنوان اداره کننده سرزمین‌های فلسطینی اشغال شده در جنگ ۱۹۶۷ اعراب و اسرائیل گرایش دارد. در این سند لحن ضد یهودی حماس تکرار نشده بود.

این متن به عنوان تلاشی از سوی این گروه برای معتدل جلوه دادن وجهه خود در جهان تلقی شد اما رهبران گروه تاکید کردند که این بیانیه به معنی تغییر در منشور آن نیست.

در سال ۲۰۰۶ ، حماس در انتخابات شورای قانونگذاری فلسطین که پارلمان تشکیلات خودگردان فلسطینی محسوب می‌شود به پیروزی بزرگی رسید و اختلاف آن با محمود عباس، رئیس تشکیلات فلسطینی، شدت گرفت.

از ماه ژوئن سال ۲۰۰۷ درگیری‌های خونین بین دو گروه فلسطینی حماس و فتح (به رهبری محمود عباس) آغاز شد و با پیروزی شبه‌نظامیان حماس بر نیروهای امنیتی تشکیلات خودگردان در غزه پایان یافت.

حماس پلیس و نیروهای امنیتی تشکیلات خودگردان را که طبق توافق خروج اسرائیل از غزه قرار بود امنیت این منطقه را در دست داشته باشند از غزه اخراج کرد. به این ترتیب، مناطق زیر نظر تشکیلات خودگردان به کرانه باختری رود اردن منحصر و حماس خود به دولت مسلط بر غزه تبدیل شد.

به همین دلیل، اسرائیل مسئولیت حملات شبه‌نظامیان تندرو از غزه را برعهده حماس می‌داند و در واکنش به این حملات سه بار به عملیات گسترده نظامی علیه غزه دست زده است: عملیات قالب سربی در دسامبر ۲۰۰۸ ، عملیات ستون دفاعی در نوامبر ۲۰۱۲ و عملیات لبه محافظ در ژوئیه ۲۰۱۴.

این عملیات در ادامه درگیری مرزی ناشی از حملات موشکی از غزه به خاک اسرائیل و حملات هوایی اسرائیل به غزه در تلافی این حملات آغاز شد.

جنگ‌های سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۲ باعث تضعیف نظامی شدید حماس شد اما به خاطر اینکه از جنگ با اسرائیل جان به در برده بود از حمایت فلسطینیان برخوردار شد.

طبق توافق اسرائیل با مصر و تشکیلات خودگردان که پس از خروج اسرائیل از نوار غزه امضا شد، با اخراج نیروهای امنیتی تشکیلات خودگردن از غزه، این منطقه تحت محاصره مصر و اسرائیل قرار گرفت و با آغاز اعتراضات موسوم به بهار عربی در تلاش برای کسب دموکراسی در کشورهای عرب، انزوای حماس شدت گرفت.

سرنگونی محمد مرسی، رئیس جمهوری اسلامگرای مصر در ژوئیه ۲۰۱۳ که به متحد اصلی حماس تبدیل شده بود، ضربه شدید دیگری به حماس زد.

در آوریل ۲۰۱۴ ، پس از سال‌ها کشمکش و اختلاف، حماس توافقنامه آشتی با گروه فتح شامل تلاش برای تشکیل دولت وحدت ملی فلسطینی را امضا کرد اما این توافقنامه هرگز به مرحله اجرا نرسید.

بمب‌گذاری انتحاری

پس از انتفاضه اول، حماس به عنوان مخالف اصلی توافقنامه صلح اسلو بین اسرائیل و سازمان آزادیبخش فلسطین در صحنه ظاهر شد.

با وجود اقدامات اسرائیل و سرکوب این گروه توسط تشکیلات خودگردان فلسطینی، حماس با ابداع و توسل به حملات انتحاری توانست موقعیت خود را حفظ کند.

از جمله در فوریه و مارس ۱۹۹۶ این گروه به تلافی ترور یحیی عیاش، مسئول ساختن بمب در تشکیلات حماس که دسامبر ۱۹۹۵ کشته شده بود، به یک رشته بمب‌گذاری انتحاری در اتوبوس‌های شهری داخل اسرائیل مبادرت کرد که در جریان آن، تقریبا ۶۰ غیرنظامی به قتل رسیدند.

حماس به خاطر استفاده از بمب‌گذاری انتحاری با انتقادهایی مواجه شده است.

این بمب‌گذاری‌ها باعث دلسردی مردم اسرائیل از روند صلح با فلسطینیان و تشکیل کشور مستقل فلسطینی شد و موضع گروه‌های راستگرا و مخالف صلح در داخل اسرائیل را تقویت کرد که نتیجه آن به قدرت رسیدن بنیامین نتانیاهو، از مخالفان سرسخت توافق اسلو بوده است.

به ویژه پس از ناکامی بیل کلینتون، رئیس جمهوری آمریکا، برای تشویق اسرائیل و فلسطینیان به تسریع روند صلح در اجلاس کمپ دیوید در سال ۲۰۰۰ میلادی و به راه افتادن "انتفاضه دوم" در سرزمین‌های فلسطینی، اسرائیل به شدت عمل علیه فلسطینیان روی آورد به خصوص اینکه مقامات اسرائیلی دولت خودگردان فلسطینی به رهبری یاسر عرفات را متهم می‌کردند که با وجود نشان دادن گرایش ظاهری به صلح، مخفیانه از عملیات مرگبار انتحاری حماس حمایت و به این گروه کمک مالی می‌کند.

در این میان، حماس با گرته‌برداری از گروه مصری اخوان‌المسلمین به منظور جلب حمایت فلسطینیان به یک رشته اقدامات خیریه از جمله ایجاد درمانگاه‌ها و آموزشگاه‌هایی در سرزمین‌های فلسطینی دست زد تا از احساس سرخوردگی فلسطینیان که تشکیلات خودگردان را فاسد و فاقد کارآیی می‌دیدند بهره‌برداری کند.

در واقع بسیاری از فلسطینیان از موج حملات انتحاری گروه حماس در سال‌های نخست انتفاضه دوم حمایت می‌کردند.

آنها این عملیات انتحاری یا به قول حماس "استشهادی" را به منزله انتقام‌گیری از خساراتی می‌دانستند که اسرائیل به آنان وارد می‌کرد.

پس از مرگ یاسر عرفات، رهبر فتح و رئیس تشکیلات خودگردان در سال ۲۰۰۴، محمود عباس جانشین او شد.

محمود عباس موشک‌پرانی حماس به اسرائیل را زیانبار می‌دانست زیرا خسارتی که این موشک‌ها به اسرائیل وارد می‌کنمد ناچیز است اما واکنش اسرائیل به آن به ویرانی و کشتار فلسطینیان منجر می‌شود.

هنگامی که حماس در انتخابات پارلمانی فلسطینی در سال ۲۰۰۶ یک پیروزی چشمگیر به دست آورد، زمینه برای مبارزه آشکار با فتح فراهم شد.

حماس تمامی تلاش‌های رهبری فلسطینی و کشورهای عرب برای توافق با تشکیلات خودگردان و قبول توافقنامه بین فلسطینیان و اسرائیل را رد و تاکید کرد که به جنگ برای از میان بردن اسرائیل متعهد است.

در منشور حماس، "فلسطین تاریخی" که از جمله شامل اسرائیل کنونی است، سرزمین اسلامی توصیف و هرگونه صلحی با "دولت یهودی" منتفی دانسته شده است.

این منشور همچنین در بندهای مختلف به یهودیان به عنوان "یک امت دینی" حمله کرده که باعث ایراد این اتهام شده که حماس یک گروه یهودستیز است.

البته بعدها حماس طرحی را هم ارائه کرد که طبق آن، اگر اسرائیل به طور کامل از تمامی اراضی که در جنگ ۱۹۶۷ اشغال کرده - شامل کرانه باختری، نوار غزه و تمامی اورشلیم (بیت المقدس) - عقب نشینی کند و آنها را تحویل دهد، حماس در مقابل آماده است با آن کشور به مدت ده سال "توافق آتش‌بس" امضا کند.

شرط دیگر حماس برای این آتش‌بس موقت این است که چند میلیون فلسطینی که خود یا پدرانشان در جریان جنگ ۱۹۴۸ اعراب با اسرائیل از این سرزمین گریختند یا اخراج شدند به سرزمین پدرانشان، یعنی کشور اسرائیل بازگردند و اراضی و خانه‌هایشان را پس بگیرند.

در واکنش به عملیات حماس علیه اسرائیل، طی سالیان گذشته نیروهای امنیتی و نظامی اسرائیل شماری از اعضا و رهبران این گروه را کشته‌‌اند. ازجمله شیخ احمد یاسین، که از او با عنوان بنیانگذار حماس نام برده می‌شد، در یک حمله موشکی در مارس ۲۰۰۴ کشته شد

عبدالعزیز الرنتیسی که پس از احمد یاسین به عنوان رهبر حماس در غزه ظهور کرده بود هم در آوریل ۲۰۰۴ کشته شد.

از دیگر مقامات برجسته حماس که توسط اسرائیلی‌ها کشته شدند می‌توان به صلاح شحاده، فرمانده تیپ‌های عزالدین قسام در ژوئیه ۲۰۰۲ ، اسماعیل ابو شنب در اوت ۲۰۰۳، سعید صیام در ژانویه ۲۰۰۹ و احمد جباری فرمانده تیپ‌های عزالدین قسام در نوامبر ۲۰۱۲ اشاره کرد.

پس از کشته شدن شیخ یاسین به عنوان رهبر حماس، خالد مشعل به عنوان رهبر سیاسی این گروه در تبعید معرفی شد و در ماه مه سال ۲۰۱۷ اسماعیل هنیه که در غزه مستقر بود جای او را گرفت.

تحریم‌ها

تصمیم به شرکت در انتخابات پارلمان فلسطینی در سال ۲۰۰۶ یک حرکت اساسی از سوی حماس بود.

پیروزی حماس و قدرت گرفتن آن در غزه باعث شد تا اسرائیل و چند کشور غربی تحریم‌هایی را علیه غزه به اجرا بگذارند.

پس از آنکه حماس در سال ۲۰۰۰۷ نیروهای تشکیلات خودگردان فلسطینی به عنوان "دولت موقت" فلسطینیان را از غزه بیرون راند، اسرائیل محاصره غزه را شدت بخشید و موشک‌پرانی از غزه به سوی اسرائیل و واکنش نظامی اسرائیل به آن نیز شدت گرفت.

در دسامبر همان سال، اسرائیل عملیات قالب سربی را با هدف "خاموش کردن موشک‌پرانی" آغاز کرد که ۲۲ روز ادامه داشت و در جریان آن، بیش از ۱۳۰۰ فلسطینی و ۱۳ اسرائیلی کشته شدند.

اسرائیل همین دلیل را برای آغاز عملیات هشت روزه ستون دفاعی در سال ۲۰۱۲ عنوان کرد که با کشته شدن احمد جباری آغاز شد و در جریان آن، حدود ۱۷۰ فلسطینی که بسیاری از آنان عمدتا غیرنظامی بودند و شش اسرائیلی جان خود را از دست دادند.

منابع فلسطینی می‌گویند پس از این حمله، حماس در صدد حفظ آرامش بود اما برای توقف شلیک موشک به داخل اسرائیل اقدامی نکرد ظاهراً به این علت که نگران بود که ممکن است فلسطینی‌ها در مقایسه با سایر گروه‌های اسلامگرا مثل جهاد اسلامی، حماس را کمتر متعهد به نابودی اسرائیل بدانند.

در سال ۲۰۱۴ اسرائیل در جستجوی سه نوجوان اسرائیلی ربوده شده در کرانه باختری، به بازداشت شماری از اعضای حماس در این بخش از سرزمین‌های فلسطینی مبادرت ورزید. این سه نوجوان بعدا به قتل رسیدند.

در واکنش به این بازداشت‌ها، موشک‌پرانی از داخل غزه به خاک اسرائیل در اواسط ژوئن ۲۰۱۴ افزایش یافت.

سپس در ۷ ژوئیه، برای اولین بار از سال ۲۰۱۲ حماس رسما مسئولیت شلیک موشک به سمت اسرائیل را به عهده گرفت که عملیات نظامی اسرائیل علیه غزه را در پی آورد.

درگیری غزه پس از ۵۰ روز با آتش‌بس تمام شد. بر اساس آمار سازمان ملل، در این مدت حداقل ۲ هزار و ۱۸۹ فلسطینی از جمله بیش از هزار و ۴۸۶ غیرنظامی و ۶۷ نظامی و شش غیرنظامی اسرائیلی کشته شدند.

از سال ۲۰۱۴ ، به طور منظم خشونت‌هایی صورت گرفته که با میانجیگری مصر، قطر و سازمان ملل پایان یافته و به جنگ بزرگ‌تر تبدیل نشده است.

حماس قدرت خود را در غزه حفظ کرده و به تقویت زرادخانه موشکی خود ادامه داده است. تلاش‌ها برای آشتی با فتح نیز ناکام مانده است.

در همین حال، اوضاع دو میلیون فلسطینی در غزه بدتر شده است. اقتصاد این منطقه نابود شده است و کمبود آب، برق و دارو وجود دارد