آمریکا خواستار پایبندی ایران به تعهدات خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شد

با آن‌که از آغاز گفت‌وگوهای وین، چند ماه می‌گذارد، اما تا به حال هیچ نشانه‌ای از آینده توافق میان واشنگتن و تهران یا زمان انعقاد نشستی برای شکل‌گیری چنین سازشی، در افق دیده نمی‌شود. آن‌چه را می‌توان از تحولات ماه‌های گذشته استنباط کرد، عقب‌نشینی جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده از تصمیم وادار کردن تهران به توفق‌نامه‌ای گسترده‌ای است که شامل پرونده‌های غیر هسته‌ای باشد، به ويژه این‌که بایدن معتقد است که تداوم عدم پایبندی ایران به تعهداتش نسبت به توافق‌نامه‌ هسته‌ای سال ۲۰۱۵، احتمال دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای را افزایش می‌دهد. البته نکات پیشنهادی ایران برای آمریکا در ازای پذیرش شروط واشنگتن، لغو تحریم‌های اِعمال شده علیه بخش‌های نفت، انرژی و مالی است، افزون براین‌که تهران ممکن است خواستار لغو تحریم‌های وضع شده علیه برخی از شخصیت‌های ایرانی، از جمله ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری جدید ایران شود.

همچنان، ایران می‌خواهد آمریکا تضمین کند که در صورت بازگشت به برجام دوباره توافق را ترک نخواهد کرد، به این معنی که تهران خواستار تضمینی برای ادامه توافق و عدم اِعمال مجدد تحریم‌ها است، به‌خصوص این‌که عقب‌نشینی دو باره آمریکا از توافق‌نامه‌ای هسته‌ای به عنوان یک نگرانی برای ایران باقی مانده است. این در حالی است که ارائه چنین تضمینی از سوی آمریکا برای دولت بایدن یک معضل بزرگ است، زیرا در این صورت، توافق هسته‌ای ایران باید به عنوان پیمانی در مجلس سنا که جمهوری‌خواهان نقش اساسی در اتخاذ تصمیمات آن دارند، به تصویب رسد.

به همین دلیل، دولت بایدن می‌خواهد توافق با ایران را به پرونده هسته‌ای محدود کند،‌ در حالی که جمهوری‌خواهان در كنگره اصرار دارند که بر اساس قانون بازنگری توافق هسته‌ای، كه در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما تصویب شده است، آن‌ها باید هرگونه توافق با ایران را مورد مطالعه و بررسی قرار دهند، اما دولت بایدن استدلال می‌کند که طبق قانون یادشده، بازگشت به توافق‌نامه، نیازی به بازنگری ندارد. بنابراین، می‌توان گفت که همین امر، بزرگترین چالشی را در مسیر بازگشت دولت بایدن به توافق‌نامه‌ای هسته‌ای قرار داده است.

از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که در صورت عدم رسیدن به توافق گسترده‌ای که شامل همه پرونده‌ها باشد، بایدن قصد دارد مسیر دیگری را انتخاب کند. جو بایدن در دیدار با رووین ریولین، رئيس جمهوری اسرائیل، اشاره به حملات هوایی علیه مواضع شبه نظامیان مورد حمایت ایران در عراق که مسئول حمله به نیروهای آمریکایی مستقر در عراق شناخته می‌شوند، کرد و به صورت تلویحی از تصمیمش برای استفاده از ابزارهای نظامی علیه ایران در عراق و سوریه پرده برداشت. همان‌گونه که در مقاله قبلی اشاره کردیم، بایدن ممکن است برای مقابله با اهداف و موضع ایران در منطقه، همان آزادی را به اسرائيل بدهد که تل‌آویو آن را در دوران دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین آمریکا، داشت.

این در حالی است که نفتالی بنت، نخست وزیر جدید اسرائيل، اظهار داشت که «اسرائیل از خود در برابر هرگونه تهدیدی، حتی به تنهایی دفاع خواهد کرد.» از سوی دیگر، احتمال می‌رود واشنگتن تلاش کند تا از همه ابزارهای موجود برای مقابله با فعالیت‌های بی‌ثبات کننده ایران در منطقه و افزایش اجرای سایر قطعنامه‌های شورای امنیت برای مقابله با گسترش سلاح‌های متعارف ایران استفاده کند. اما معضلی که در این میان وجود دارد این است که ایالات متحده باید با تمام تاکتیک‌های قاچاق سلاح به متحدان ایران در منطقه مبارزه کند.

همچنان، اسرائيل به دلیل این‌که از هر گونه توافقی که در آینده میان ایران و غرب انجام شود، متضرر می‌شود، سعی می‌کند از تمام گزینه‌های ممکن برای جلوگیری از رسیدن به چنین توافقی استفاده کند. به همین دلیل، بسیاری از مقامات اسرائيلی برای ممانعت از بازگشت واشنگتن به برجام یا انعقاد توافق‌نامه‌ای دیگری با تهران، با مقامات آمریکایی دیدار کرده و خواستند نگرانی‌های امنیتی اسرائيل در تمام زمینه‌ها مدنظر گرفته شود. البته اسرائیل دست به هر تلاشی می‌زند تا در شرایطی که مذاکرات میان ایران و غرب در وین جریان دارد، امتیازات بیشتری را از سوی ایالات متحده به دست آورد.

بدین ترتیب، به نظر می‌سد که هماهنگی و همکاری نظامی بین واشنگتن و تل‌آویو افزایش یابد، افزون بر این‌که ایالات متحده تلاش خواهد کرد ترتیبات امنیتی مورد نظر در خاورمیانه را تسهیل کند،‌ همکاری‌های اطلاعاتی، نظامی و مالی با اسرائيل را افزایش دهد و سامانه‌های پدافند هوایی اسرائيل را برای مقابله با موشک‌های ایران تقویت کند. به عبارت دیگر، اسرائیل سعی خواهد کرد از وضعیت فراهم شده ناشی از روند احیای برجام، بهره‌برداری کرده و موقعیت استراتژیک و دفاعی خود را بیشتر از پیش تقویت کند.