نقش خط انتقال گاز روسیه به اروپا - نورد استریم ۲ چیست؟

• پرهام قبادی

در بحبوحه تنش میان روسیه و اوکراین، نام یک خط لوله گاز از همیشه پررنگ‌تر شده است: نورد استریم ۲ . لوله‌ای که قرار است گاز روسیه را به اروپا منتقل کند؛ موضوعی که سال‌هاست باعث تفرقه بین کشورهای اروپایی و آمریکا شده است. در بحران اوکراین هم این پروژه به اهرم فشار واشنگتن علیه مسکو تبدیل شده است.

آمریکا تهدید کرده که اگر روسیه به اوکراین حمله کند باید قید پروژه نورد استریم ۲ را بزند. روسیه در جواب گفته قصد حمله به اوکراین ندارد.

نورد استریم ۲ چیست؟

نورد استریم ۲ خط لوله‌ای ۱۲۲۰ کیلومتری است که گاز طبیعی روسیه را از غرب این کشور به شمال‌ شرق آلمان منتقل می‌کند.

این پروژه ۱۱ میلیارد دلاری ظرفیت صادرات گاز روسیه را دو برابر خواهد کرد.

نورد استریم ۲ مانند نورد استریم ۱ که در سال ۲۰۱۲ تکمیل شد از بستر دریای بالتیک می‌گذرد. این لوله در مسیرش از آب‌های سرزمینی چند کشور اروپایی از جمله سوئد، دانمارک، فنلاند و آلمان عبور می‌کند.

پروژه سپتامبر سال پیش تکمیل شد، اما هنوز تزریق گاز به آن، در انتظار دو مجوز از طرف آلمان و اتحادیه اروپا، شروع نشده است.

شرکت دولتی گازپروم روسیه صاحب این خط لوله است اما پنج شرکت‌ اروپایی هم با تامین حدود نصف سرمایه اولیه پروژه در ساخت آن سهیم شده‌اند.

دعوا بر سر چیست؟

خطوط نورد استریم، با دور زدن اوکراین و لهستان از دریا گذر می‌کنند؛ برخلاف خطوط قدیمی گاز روسیه که از اوکراین و لهستان می‌گذرند.

این دو کشور، که هر دو مخالف نورد استریم هستند، از خطوط لوله فعلی عوارض عبور دریافت می‌کنند. درآمد اوکراین از این راه سالانه حدود ۲ میلیارد دلار برآورد شده است.

آمریکا هم از مخالفان این خط لوله است و می‌گوید وابستگی اروپا به روسیه، امنیت انرژی اروپا را به خطر می‌اندازد.

کشورهای مخالف نورد استریم می‌گویند این خط لوله اروپا را بیش‌ازپیش به روسیه وابسته می‌کند. آنها هشدار می‌دهند که ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه ممکن است در آینده از تهدید اروپاییان به قطع گاز به عنوان اهرم فشار بر آن‌ها استفاده کند.

آلمان از نورد استریم ۲ حمایت می‌کند. این پروژه قرار است سالانه ۵۵ میلیارد مترمکعب گاز به آلمان بفرستد.

این خط لوله یکی از مسائل مورد اختلاف دونالد ترامپ و آنگلا مرکل رهبران پیشین آمریکا و آلمان بود. آقای ترامپ،شرکت‌های اروپایی دخیل در ساخت نورد استریم ۲ را به تحریم تهدید کرد.

۱۸ شرکت اروپایی طرف قرارداد گازپروم از ترس مجازات پا پس‌کشیدند و همین امر تکمیل پروژه را به تاخیر انداخت ولی روسیه در نهایت کار ساخت را عمدتا یک‌تنه به پایان رساند.

آلمان همچنین قرار است از راه نورد استریم ۲ گاز را به اتریش، ایتالیا و کشورهای اروپای مرکزی هم بفرستد.

هزینه برای اروپا

اروپا حدود ۳۵ درصد و آلمان حدود نیمی از گاز مصرفی‌اش را از روسیه وارد می‌کند.

نورد استریم ۲ می‌تواند ۲۶ میلیون خانه را در آلمان گرم کند.

بزرگترین اقتصاد اروپا برای گذر به انرژی‌های پاک و دست کشیدن از زغال سنگ و انرژی هسته‌ای به گاز نیاز دارد. آلمان سه پایگاه از مجموع شش پایگاه هسته‌ای‌اش را در ماه‌های اخیر تعطیل کرد.

قیمت گاز همین حالا هم در اروپا به بالاترین حد خود رسیده است.

آقای پوتین می‌گوید شروع به کار نورد استریم ۲ به کاهش قیمت گاز در اروپا کمک می‌کند.

گروه‌های محیط‌زیستی اما منتقد نورد استریم ۲ و استفاده از سوخت‌های فسیلی هستند. از جمله این گروه‌ها حزب سبز آلمان است که حالا در دولت ائتلافی جدید این کشور شرکت دارد. از جمله آنها آنالنا بائربوک، وزیر خارجه، است که اخیرا در سفر به مسکو آشکارا از احتمال بایگانی شدن پروژه در صورت حمله روسیه به اوکراین حرف ‌زد.

رقابت روسیه و آمریکا سر گاز اروپا

دولت دونالد ترامپ سعی داشت اروپا را قانع کند تا به جای روسیه از آمریکا گاز بخرد. اما بیشتر کشورهای اروپایی گاز ارزان‌تر روسیه را ترجیح دادند.

لهستان پروپاقرص‌ترین متحد آمریکا در اتحادیه اروپاست. همچنین از لحاظ تاریخی به روسیه بدبین است و سال‌هاست خیز برداشته تا وابستگی‌اش را به انرژی وارداتی روسیه به صفر برساند. قرارداد بین شرکت گازپروم روسیه و پی‌جی‌نیگ لهستان اکتبر امسال به پایان می‌رسد و لهستان سال‌هاست که می‌گوید آن را تمدید نخواهد کرد.

لهستان برای رهایی از وابستگی به گاز روسیه، یک پایانه گاز طبیعی مایع، ال‌ان‌جی، در بندر اشوینواویشچه (Swinoujscie) در شمال غرب کشور کنار دریای بالتیک ساخته و حالا با استفاده از این تاسیسات، از قطر و آمریکا گاز وارد می‌کند.

در کنار آن لهستان و کرواسی در اقدامی مشترک پروژه‌ای به نام «ابتکار سه دریا» در سال ۲۰۱۶ راه‌اندازی کردند. این اتحاد ۱۲ کشور اروپای شرقی و مرکزی است که یکی از اهداف آن، ایجاد مسیر شمال جنوب در اروپا، به ویژه برای انتقال گاز طبیعی مایع از دریای بالتیک به دریای آدریاتیک در جنوب اروپاست.

قرار است امسال این خط لوله افتتاح شود. با این حساب، دریای بالتیک محل تقاطع خطوط گاز نورد استریم و «ابتکار سه دریا» خواهد بود.

لهستان همچنین خط لوله گاز دیگری هم در بستر دریای بالتیک ساخته که قرار است تا پایان امسال میلادی به بهره‌برداری برسد. این خط لوله ۹۰۰ کیلومتری گاز نروژ را از راه دانمارک و دریای بالتیک به لهستان می‌رساند.

شبح جنگ در زمستان سرد ۲۰۲۲ تن اروپا و روسیه را می‌لرزاند. چیزی که در این میان بسیار غریب می‌نماید نقش دوگانه نورد استریم۲ است: این خط لوله از یک طرف نقش بازدارنده جنگ را دارد و از طرف دیگر به ابزار تهدید و ارعاب دو طرف ماجرا علیه همدیگر تبدیل شده است.