فساد مالی در شرکت اریکسون؛ افشای 'اسناد ارتباط مخفیانه با داعش'

• امیر نادر و احمد الشامی
• بی‌بی‌سی عربی

بر اساس گزارش فاش‌شده از شرکت مخابراتی اریکسون که به دست بخش عربی بی‌بی‌سی رسیده است، این شرکت با اصرار به ادامه کار در قلمرو تحت کنترل گروه دولت اسلامی موسوم به داعش در عراق، جان پیمانکارانش را به خطر انداخت. این گزارش نشان می‌دهد که این امر منجر به ربوده شدن آنها توسط شبه‌نظامیان داعش شد.

اریکسون یکی از بزرگترین شرکت‌های مخابراتی جهان و بازیگر اصلی در راه‌اندازی شبکه‌های ۵جی‌ در بریتانیا است که جایگزین شرکت مخابراتی چینی هوآوی در پی نگرانی‌های امنیتی شده است.

افشاگری‌های اخیر پس از آن روی داد که هفته گذشته بوریه اِکهولم، مدیر اجرایی اریکسون، در پاسخ به سند فاش شده اعتراف کرد که این شرکت برای دسترسی به مسیرهای حمل و نقل سریعتر در عراق در آن زمان مبلغی پرداخت کرده بود، و احتمالا داعش طرف دریافت‌کننده آن بوده باشد.

پس از این اظهارات آقای اِکهولم، بیش از پنج میلیارد دلار از ارزش بازار اریکسون کاهش یافت.

این سند که توسط کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران بین‌المللی (آی‌سی‌آی‌جِی) به دست آمده و با بی‌بی‌سی و ۲۹ شریک رسانه‌ای دیگر این کنسرسیوم به اشتراک گذاشته شده است، مربوط به تحقیقات داخلی سال ۲۰۱۹ شرکت اریکسون درمورد فعالیت‌های فساد و رشوه‌دهی در ۱۰ کشور است.

جدی‌ترین یافته‌های این سند حول محور عملیات و فعالیت‌های این شرکت در عراق در دوران داعش بوده است.

در این گزارش آمده است زمانی که داعش موصل، شهر دوم عراق، را در ژوئن ۲۰۱۴ تصرف کرد، یک وکیل ارشد اریکسون توصیه کرد که عملیات این شرکت در عراق تعطیل شود، اما مدیران ارشد این توصیه را نادیده گرفتند. در این سند آمده است که آنها تصور می‌کردند که چنین اقدامی "زودهنگام و شتابزده" است و کسب و کار اریکسون را در عراق "نابود می‌کند".

در این گزارش آمده است که اصرار اریکسون بر ادامه کار پیمانکارانش در قلمرو تحت کنترل داعش، جان آنها را در معرض خطر قرار داده است، چرا که داعش سپس شماری از پیمانکاران آن را گروگان گرفت.

زمانی که داعش شهر موصل را تصرف کرد، عَفان یکی از مهندسانی بود که آنجا برای اریکسون کار می‌کردند. او با نامه‌ای از طرف شرکت برای مذاکره با داعش برای مجوز ادامه کار در آن منطقه نزد این گروه اعزام شد.

عَفان به شبکه تلویزیونی دولتی آلمانی اِن‌دی‌آر، یکی از شرکای رسانه‌ای آی‌سی‌آی‌جِی، گفت که به محض ورودش، با یک کامیون پر از افراد مسلح روبرو شد، که او را بازداشت کردند.

او می‌گوید سپس یک عضو داعش با تلفن خود با مدیران اریکسون تماس گرفت و از این شرکت خواست ۲.۴ میلیون دلار برای اجازه کار در منطقه بپردازد.

آن عضو داعش در تماس تلفنی‌اش با اریکسون گفت اگر شما پول ندهید، این شخصی که فرستاده‌اید و همه کسان دیگری که برای شما کار می‌کنند را تعقیب می‌کنیم و به اینجا می‌آوریم، یکی پس از دیگری.

عَفان پس از آن در حصر خانگی قرار گرفت. او می‌گوید یکی از مدیران اریکسون دیگر به تماس‌های تلفنی او پاسخ نمی‌داد. او می‌گوید "او مرا رها کرد، تلفنش را خاموش کرد و ناپدید شد".

بی‌بی‌سی و آی‌سی‌آی‌جِی با مدیران اریکسون که تماس تلفنی داعش را جواب دادند، تماس گرفتند، ازجمله با یکی از آنها که هنوز با این شرکت کار می‌کند، اما آنها از اظهار نظر خودداری کردند.

عَفان که نامش در گزارش اریکسون ذکر شده است، پس از یک ماه آزاد شد. در حالی که عَفان مدعی است اریکسون او را رها کرده بود، گزارش می‌گوید که یکی از شرکای اریکسون با داعش "توافقاتی" انجام داد تا آزادی او را تضمین کند و اجازه دهد شرکت به کار خود در موصل ادامه دهد. این گزارش مشخص نمی‌کند که این توافقات چه بوده است.

این احتمالا تنها مورد تعامل شرکت اریکسون با داعش نبوده است. در این گزارش آمده است که پیمانکار حمل و نقل این شرکت از یک مسیر سریع در داخل کشور به نام "مسیر میانبُر" استفاده می‌کرد تا از پست‌های بازرسی دولتی اجتناب کند، اما از قلمرو داعش عبور می‌کرد. بازرسان این گزارش گفته‌اند که شواهدی مبنی بر پرداخت رشوه به شبه‌نظامیان داعش در این مسیر پیدا کرده‌اند.

یکی از مقامات ارشد شرکت مخابراتی دولتی در موصل، که از ترس از دست دادن شغلش نمی‌خواهد نامش فاش شود، به یکی دیگر از شرکای رسانه‌ای آی‌سی‌آی‌جِی گفته است "اریکسون به خوبی می‌دانست که چه خبر است. هیچ فرد عاقلی مستقیما با داعش معامله نمی‌کرد. آنها همه این کار را از طریق پیمانکاران فرعی انجام می‌دادند. شبه‌نظامیان داعش درصدی از هر سنت پرداختی در موصل را برای هر پروژه یا کاری می‌گرفتند. از این راه بود که آنها توانستند میلیون‌ها دلار جمع کنند".

سند داخلی اریکسون نشان می‌دهد که فرهنگ گسترده‌ای از فعالیت‌های فساد و پرداخت رشوه به ارزش میلیون‌ها دلار در ۱۰ کشور مختلف رایج بوده است. این فساد ازجمله شامل بودجه‌ای غیرمجاز برای مقامات لبنانی بود که در طی چند سال مجموعا بالغ بر یک میلیون دلار می‌شد؛ در کنار آن همچنین هدایایی بود، مانند سفر لوکس ۵۰ هزار دلاری به استکهلم برای بُطرُس حَرب، وزیر سابق مخابرات لبنان.

آقای حَرب به بی‌بی‌سی گفت که برای یک سفر کاری سه روزه به سوئد رفته بود که هزینه آن توسط اریکسون پرداخت شد؛ اما هیچ هدیه و مزایایی دریافت نکرده است. او اضافه کرد که از هرگونه تحقیقات داخلی توسط اریکسون بی‌اطلاع است.

بازرسان همچنین پرداخت ۵۰ هزار دلار توسط اریکسون به یک موسسه خیریه را کشف کردند که مرتبط با خانواده میلیاردر بارزانی است که بر منطقه نیمه‌خودمختار کردستان عراق حکومت می‌کنند و مالک شبکه تلفن همراه کورِک هستند. این گزارش نمی‌تواند مشخص کند که این پول کجا صرف شده است. سخنگوی سیروان بارزانی، مدیرعامل شبکه تلفن همراه کورِک، به سوالات مشخص بی‌بی‌سی پاسخ نداد، اما او گفت سیروان بارزانی مشتاقانه منتظر روزی است که داعش دیگر تهدیدی نباشد و او و پیشمرگه‌ها بتوانند زمان بیشتری را با خانواده‌های خود بگذرانند.

در سال ۲۰۱۹، اریکسون در پی اتهامات فساد گسترده در پنج کشور، برای پرداخت یک میلیارد دلار با مقامات آمریکایی به توافق رسید. اریکسون مشخص نکرده است که آیا افشاگری‌های جدید در زمان توافق برای وزارت دادگستری آمریکا افشا شده بود یا خیر.

وزارت دادگستری آمریکا از اظهار نظر درمورد پرونده اریکسون خودداری کرده است.

اریکسون به سوالات مشخص بی‌بی‌سی درمورد این سند پاسخ نداد، اما گفت که این شرکت به کار با مشاور برون‌سازمانی ادامه می‌دهد تا یافته‌ها و راه‌حل‌های مطرح در تحقیقات سال ۲۰۱۹ را مرور کند، و اقدامات بیشتری که این شرکت باید انجام دهد را شناسایی کند.