زبکستان صحنه ناآرامی‌ها شد؛ «اعتراضات اخیر کشته‌ و زخمی داده است»

به‌دنبال بروز ناآرامی‌های گسترده در جمهوری ازبکستان در روزهای اخیر بر سر طرحی که با هدف سلب خودمختاری از یک منطقه این کشور صورت گرفته بود، رئیس‌‌جمهوری ازبکستان روز یکشنبه ۱۲ تیر تایید کرد که این اعتراضات کشته‌هایی برجای گذاشته است.

رهبر مخالفان ازبکستان که در تبعید زندگی می‌کند، نیز روز یکشنبه گفت دست‌کم پنج تن کشته شده‌اند. خبرگزاری‌های بین‌المللی از زخمی‌های زیاد خبر داده‌اند. برخی گزارش‌های تایید نشده شمار مجروحین را «هزاران» تن ذکر کرده است.

شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهوری ازبکستان، در بیانیه روز یکشنبه خود ناآرامی‌ها و تلفات را نتیجه حمله «آشوبگران» به نیروهای پلیس، «پرتاب سنگ» و دست زدن به «اقدامات تخریبی» عنوان کرد.

او ابراز تاسف کرد که هم «ماموران اجرای قانون» و هم غیرنظامیان تلفات داده‌اند. با این حال، آقای میرضیایف به شمار دقیق کشته‌ها و مجروحین اشاره نکرد.

پولاد آخونوف، رهبر تبعیدی ازبک که در سوئد زندگی می‌کند، به رویترز گفت گزارش‌های تایید نشده از کشته شدن ده‌ها تن حکایت دارد ولی تا به‌حال مرگ پنج نفر تایید شده است.

به گفته آقای آخونوف، وضعیت اضطراری که حکومت ازبکستان برقرار کرده، بر تبادل اطلاعات اینترنت اثر منفی گذاشته است.

ناآرامی‌ها پس از آن رخ داد که حکومت در نظر داشت از طریق تغییراتی در قانون اساسی، شرایط خودمختاری منطقه قره‌‎قالپاقستان را در بخش شمال غربی ازبکستان، سلب کند.

حکومت تاشکند خواسته بود که اصلاحیه قانون اساسی را به زودی از طریق «همه‌پرسی» نهایی کند.

به گزارش خبرگزاری‌ها، حکومت شوکت میرضیایف نظر به خیزش مردم، روز ۱۱ تیر اعلام کرد که این طرح را کنار گذاشته است. خود او روز شنبه به محل رسید و قول داد اقداماتی که وضعیت منطقه را تضعیف کند، انجام نشود.

دولت تاشکند از ۱۱ تیر به مدت یک ماه وضعیت اضطراری تعیین کرده است تا «امنیت» شهروندان و ثبات و نظم حفظ شود. در این یک ماه مردم دراین خطه حق تردد از ساعت ۹ شب تا هفت بامداد را ندارند.

دولت محلی قره‌قالپاقستان نیز گفته است که پلیس شماری از رهبران معترضان را شناسایی و بازداشت کرد.

گزارش‌های تایید نشده حاکی است که دولت‌مراد تاجی‎مرادف، رهبر قره‌قالپاق‌های خواهان جدایی و استقلال که به تظاهرات در شهر نوکوس، مرکز قره‌قالپاقستان، فراخوان داده بود، در میان بازداشتی‌ها است.

ناآرامی‌های ازبکستان دومین رویداد از این نوع در یکی از نظام‌های خودکامه آسیای میانه در ماه‌های گذشته است.

حکومت قزاقستان نیز شش ماه پیش اعتراضات مردمی در این کشور را سرکوب کرد. قزاقستان هم مانند ازبکستان، در آستانه برگزاری همه‌پرسی اصلاح قانون اساسی، با ناآرامی مردمی روبرو شد.

دی ماه پارسال که روسیه هنوز به اوکراین حمله نکرده بود، ولادیمیر پوتین نظامیان روسیه را برای کمک به رژیم قزاقستان، راهی این کشور هم‌پیمان خود کرد.

در این میان، دولت قزاقستان روز ۱۲ تیر در بیانیه‌ای از اقدامات حکومت شوکت میرضیایف در برخورد با رویدادهای قره‌قالپاقستان حمایت کرد و رژیم او را «دوست راهبردی» نامید.

مقامات در منطقه خودمختار قره‌قالپاقستان در ازبکستان می‌گویند که هزاران نفر در پی ناآرامی های روز جمعه مجروح شده و در بیمارستان تحت مداوا هستند.

وزیر بهداشت منطقه گفت که بیمارستان‌های شهر نوکوس، پایتخت منطقه قره‌قالپاقستان، مملو از زخمی‌هاست.

ناآرامی‌ها در این منطقه خودمختار زمانی آغاز شد که دولت مرکزی ازبکستان دست به تغییراتی در قانون اساسی زد که حق قره‌قالپاقستان را برای جدایی از ازبکستان را از بین می‌برد.

اما پس از وقوع ناآرامی‌ها شوکت میرضیایف، رئیس جمهور ازبکستان اعلام کرد که این طرح اجرا نمی‌شوند.

با این حال وی روز یکشنبه در دیدار با نمایندگان محلی، نیروهای بدخواه را متهم به تلاش برای بی‌ثبات کردن و تضعیف وضعیت در این کشور آسیای مرکزی کرد.او سازمان دهندگان تظاهرات را متهم کرد که در تلاش بودند تا با «تسخیر ساختمان‌های ارگان‌های دولتی محلی» به سلاح دست پیدا کنند.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، آقای میرضیایف گفت که «این افراد با استفاده از برتری در نفرات، به ماموران و مجریان قانون حمله کردند و آنها را به شدت مورد ضرب و شتم قرار دادند و جراحات شدیدی وارد کردند.»

ازبکستان به عنوان یکی از سرکوب‌گرترین جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی سابق، شهرت دارد که هر شکلی از مخالفان را سرکوب می‌کند.

قره‌قالپاقستان منطقه ای عمدتا بیابانی در نزدیکی دریای آرال است که کمتر از ۲ میلیون نفر جمعیت داشته و به صورت خودمختار اداره می‌شود.

گزارش‌ها حاکی از آن است که پلیس و ارتش پس از اعلام وضعیت فوق‌العاده در قره‌قالپاقستان در حال گشت زنی در خیابان‌های نوکوس هستند.

پولات آهونوف، که یک سیاستمدار مخالف ازبکستان در تبعید، گفت که مردم به دلیل وضعیت اضطراری قادر به جابجایی و کسب آخرین خبرها نیستند.

آقای آهونوف که رئیس حزب اپوزیسیون برلیک است، گفت که بیم آن وجود دارد که این وضعیت به یک درگیری قومی بین ازبک‌ها و قره‌قالپاق‌ها تبدیل شود.

مردم قره‌قالپاق یک جامعه اقلیت در ازبکستان هستند که در قره‌قالپاقستان ساکن و ترک‌تبار هستند که به زبان قره‌قالپاقی صحبت می‌کنند.

آهونوف که در سوئد زندگی ‌می‌کند به خبرگزاری رویترز گفت: «هنوز تجمعات در بسیاری از مکان‌ها ادامه دارد.»

وی ادامه داد: «به طور کلی، من فکر می‌کنم که اوضاع در حال تثبیت است، اما نوع دیگری از خطر وجود دارد. گزارش‌هایی از وقوع درگیری‌های قومی بین قره‌قالپاق‌ها و ازبک‌ها وجود دارد».

به گفته وی «وضعیت می‌تواند به سرعت از کنترل خارج شود و این دیگر در خصوص وضعیت استقلال قره‌قالپاقستان نیست، بلکه در مورد درگیری بین قره‌قالپاق‌ها و ازبک‌ها خواهد بود که این اتفاق خطرناک‌ترین چیز است.»

خبرگزاری فرانسه گزارش کرده که ویدیوهایی از کشته و مجروح شدن معترضان در ناآرامی‌ها دیده شده که احتمال تلفات زیاد معترضان در سرکوب‌های دولت مرکزی ازبکستان را افزایش داده است.