جمهوری خودمختار نخجوان، بخشی از خاک جمهوری آذربایجان است که به مرزهای این کشور متصل نیست و از شمال با ارمنستان و از جنوب با ایران هم مرز است.

از زمان استقلال دو کشور، ارمنستان اجازه نداده که جمهوری آذربایجان از خاک این کشور برای رسیدن به نخجوان استفاده کنند. جمهوری آذربایجان در این سال‌ها از طریق خاک ایران به جمهوری نخجوان دسترسی داشته است.

اما بخشی از توافق آتش‌بس جمهوری آذربایجان و ارمنستان بعد از جنگ قره‌باغ این بوده که ایروان اجازه بدهد، دالانی برای ارتباط جمهوری آذربایجان و نخجوان از درون خاک ارمنستان ایجاد شود.

حالا با آغاز رزمایش بزرگ سپاه در مرزهای جمهوری آذربایجان، نگرانی‌هایی از انگیزه ایران در رسانه‌های آذربایجانی بازتاب پیدا کرده است.

«رزمایش اقتدار» سومین و بزرگترین رزمایش سپاه از زمان جنگ قره‌باغ است و به نوشته خبرگزاری تسنیم، در جریان آن، برای اولین بار نصب پل شناور ‌روی رود ارس برای تمرین انتقال تجهیزات و نیرو انجام می‌شود.

خبرگزاری آذربایجان - آپا - یادآور شد که اخیرا ابراهیم رئیسی در گفتگو با الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان گفت: «جمهوری اسلامی هیچ تغییری در مرزها و ژئوپولیتیک منطقه را قبول نمی‌کند و در صورتی که این اتفاق بیفتد با قدرت پاسخ می‌دهد».

خبرگزاری آپا در گزارش خود گفته است که سفیر ایران در باکو گفت که پیشتر دولت جمهوری آذربایجان را از برگزاری این رزمایش آگاه کرده بود.

به گزارش این خبرگزاری، «او در پاسخ به سئوالی در مورد اظهارات برخی مقامات ایران به طرفداری از ارمنستان، گفت که موضوع جانبداری مطرح نیست بلکه موضوع مورد نظر، منافع راهبری بلندمدت ایران است».

این خبرگزاری می‌افزاید در حالی که دولت آذربایجان یا رسانه‌های نزدیک به دولت هنوز واکنشی نسبت به این رزمایش نشان نداده‌اند، برخی رسانه‌ها و کارشناسان این کشور نظرات مختلفی در مورد انگیزه حکومت ایران از برگزاری این رزمایش ابراز داشته‌اند.

 

دالان زنگزور

«زنگزور» نام تاریخی منطقه‌ای است که بین نخجوان و باقی خاک جمهوری آذربایجان قرار دارد و به همین دلیل، دالانی که قرار است در این منطقه ایجاد شود، به «دالان زنگزور» معروف شده است.

تلویزیون آنلاین مساوات که از حکومت جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند، در تفسیری در روز سه‌شنبه، حکومت ایران را متهم کردکه در صدد جلوگیری از گشایش دالان زنگزور است.

طرح فعال شدن این مسیر زمینی که از حمایت ترکیه، آمریکا و کشورهای اروپایی برخوردار است ارتباط زمینی آسیا و اروپا را بدون نیاز به عبور ترانزیت از ایران تسهیل خواهد کرد.

تلویزیون مساوات به نقل از سرتیپ علی اکبر پورجمشیدیان، جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران گفته است که «ایران نمی‌تواند تهدید مسیر ترانزیتی خود از طریق ارمنستان را نادیده بگیرد».

این تلویزیون حکومت ایران را متهم کرده است که در صدد جلوگیری از ارتباط بین کشورهای ترک زبان است و آن را اقدامی بیهوده توصیف کرده است.

همچنین تارنمای آذر که آن هم حامی حکومت آذربایجان است گفته است که پل زدن بر رودخانه ارس «نشان می‌دهد ایران می‌تواند وارد خاک آذربایجان شود» و با اعلام اینکه «آخوندها آشکارا آذربایجان را تهدید می‌کنند» توصیه کرده است که «رزمایش نظامی مشترک آذربایجان و ترکیه در کنار رودخانه ارس می‌تواند پاسخی جدی به این تهدیدها باشد».

فرهاد ممدوف، تحلیلگر سیاسی جمهوری آذربایجان هم گفته است: «با برگزاری این رزمایش، ایران می‌تواند برای حمله احتمالی به آذربایجان یا مداخله در ارمنستان آماده شود»

او هشدار داده که چنین اقدامی می‌تواند باعث اعتراض آذربایجانی‌های ایران شود و حتی شرایطی را فراهم آورد که آذربایجان به اسرائیل اجازه دهد از حریم هوایی این کشور برای حمله به ایران استفاده کند.

آقای ممدوف گفته است که انگیزه دیگر ایران می‌تواند پرکردن «خلائی» باشد که از ناکامی نظامی روسیه در اوکراین  و تلاش‌های غرب برای فشار برای خروج روسیه از ارمنستان شکل گرفته است.

وی افزوده است: «رزمایش ایران می‌تواند هشداری هم برای دولت ارمنستان باشد که اگر قصد داشته باشد کشورهای غربی را به عنوان متحدان خود جایگزین روسیه کند، ایران می‌تواند از نیروهای نیابتی خود در ارمنستان برای ایجاد بی‌ثباتی و مداخله در آن کشور استفاده کند».

نظرات کارشناسان ارمنی

 

در مقابل، واردان وسکانیان، کارشناس ارمنی مسایل ایران، به وبسایت ارمنی نیوز گفته است که پیام ژئوپلیتیکی رزمایش بزرگ نظامی ایران «کاهش اشتها برای اتحاد آذربایجان و ترکیه، از جمله علیه استان سیونیک در جنوب ارمنستان» است.

این استان با ایران، جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان هم‌مرز است.

وی افزود: «با توجه به تصمیم اخیر اتحادیه اروپا برای اعزام هیئت ناظر این اتحادیه به مرز ارمنستان با آذربایجان، رزمایش ایران پیامی هم برای ارمنستان دارد».

آقای وسکانیان گفته است که جمهوری آذربایجان در حال ساخت شبکه‌ای از فرودگاه‌ها در سرزمین‌هایی است که در جنگ سال ۲۰۲۰ با ارمنستان به دست آورده که به گفته او «می‌تواند علیه ایران، ارمنستان و روسیه به کار گرفته شود». 

این کارشناس ارمنی اظهار داشته است که این فرودگاه‌ها صرفا کاربرد نظامی دارند و اسرائیل و کشورهای عضو پیمان ناتو می‌توانند از آنها علیه ایران، ارمنستان و روسیه استفاده کنند.

وی اظهار داشته است که «ایران برای هر سناریوی احتمالی از جمله حمله به آذربایجان یا استقرار نیروهای نظامی در قره باغ» آماده می‌شود.

هاروت آرتین آراکلیان، یک کارشناس ارمنی دیگر در مصاحبه با کانال یوتیوب ایروان تودی، گفته است: «مهماتی که آذربایجان هر روزه از اسرائیل دریافت می‌کند برای جنگ با ارمنستان نیست زیرا پیروزی بر ارمنستان به این مقدار مهمات نیاز ندارد».

مقامات دولتی آذربایجان، ارمنستان و روسیه در مورد انگیزه رزمایش سپاه پاسداران اظهار نظر رسمی نکرده‌اند.