این همه پس از آن صورت گرفت که در نتیجه تلاش ایران در دوره احمدی‌نژاد برای سیطره بر کشورهای عربی، رابطه ایران با این کشورها دستخوش تنش شده بود. آیا تغییری ریشه‌ای یا حتا جزیی در سیاست ایران روحانی در قبال پرونده‌هایی داغ مثل رابطه با کشورهای خلیج فارس رخ خواهد داد؟ آیا استراتژی سلطه‌گرانه و سیاست‌های ایران در قبال همسایگانش و دخالت در امور داخلی این کشورها قرار است تغییر کند؟ تحرکات ایران در عرصه خلیج فارس پیچیده و بر اساس دیدگاه ترکیبی آرمانی ـ تاریخی است. منافع سیاسی ایران با نگاه مذهبی مخلوط شده و چنانچه در مرحله‌ای تعارضی بین این دو دیدگاه ایجاد شود، ارجحیت همواره با منافع سیاسی در سایه دیپلماسی خارجی ایران خواهد بود که بر مبنای تقیه استوار شده است.
در مبحث سیاست خارجی قانون اساسی ایران و در اصل ۱۵۴ از آن آمده که: «جمهوری اسلامی ایران از مبارزه حق طلبانه مستضعفین در برابر مستکبرین در هر نقطه از جهان حمایت می‌کند». این اصل در واقع دخالت در امور داخلی دیگر کشورها را با نصی صریح، قانونی کرده است. جمهوری اسلامی بعد از انقلاب ۱۹۷۹ نظریه «ولایت فقیه» را به کار گرفته و به بهانه جانشینی امام دوازدهم شیعیان در دوران غیبت، خود را پشتیبان مستضعفین و مظلومان معرفی می‌کند و در عین حال ثقل مرجعیت شیعه را از نجف به قم منتقل کرد. بر اساس نظریه ولایت فقیه، سازماندهی داخلی و خارجی برای صدور انقلاب مطابق با یک استراتژی روشن شروع شد که رهبران ایران خواه محافظه‌کار یا اصلاح‌طلب مشغول عمل به آن بودند. کشورهای خلیج فارس با ایران بر اساس حسن هم‌جواری و عدم دخالت در امور داخلی آن تعامل کرده و تلاش کردند تا مشکلات موجود بین طرفین مثل حضور ایران در جزایر سه‌گانه را از راه‌های مسالمت‌آمیز مبتنی بر گفتگو حل کنند. در مقابل ایران به همسایگان عربش نگاهی از بالا به پایین داشته و این نگاه را در سیاست‌های تحریک‌آمیز و سرشار از دخالتش ترجمه می‌کند. ایران هسته ای جاسوسی در کشورهای عربی تشکیل داده و فتنه طائفه‌ای را در این کشورها پررنگ می‌کند و از پیروزی که در عراق به دست آورده استفاده کرده و کاملا با احساس برتری‌جویی با کشورهای عربی خلیج فارس سخن می‌گوید. مشکلی که کشورهای عربی خلیج فارس با آن مواجه هستند این است که ایران نگاه طمع‌کارانه به این کشورها دارد. از یک سو ادعاهای خود در مورد بحرین را مطرح می‌کند و از دیگر سو حاضر به حل و فصل موضوع جزایر سه گانه اماراتی نیست. دخالت‌های ایران ادامه یافته و طرح‌های ایران اجازه ادامه حسن‌نیت را از طرف مقابل نمی‌دهد. تهران از خواسته‌های مطرح شده در چارچوب اصلاحات سوء استفاده کرده و مشکلات داخلی خود را در خدمت به سیاست‌های توسعه‌طلبانه‌اش به کار می‌گیرد. در عین حال تجربه تفوق یافتن شیعیان عراق را دستمایه تسری آن به دیگر کشورهای اسلامی و در رأس آنها کشورهای عربی خلیج فارس قرار داده است. نیروهای عربی در شرایطی وارد بحرین شدند که حکومت این کشور بر اساس وحدت کشورهای عربی و امنیت مشترک اعضای شورای همکاری خلیج فارس در صدد مقابله با طرح‌های ایران بودند. علی‌رغم فضای تبلیغاتی در مورد اینکه حسن روحانی متعلق به اردوگاه اصلاح‌طلبان است، اختلاف بین اصلاح‌طلبان و محافظه‌کاران تنها در روش و تاکتیک است، چرا که استراتژی کلی ایران ثابت است. گروه نخست، برنامه‌های کلی کشور را با ساست نرم پیش برده و گروه دوم طرح سلطه ایرانی را با تندی پیگیری می‌کند. بارزترین نمونه برای این ادعا، بررسی دو دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی است که در هر دو دوره استراتژی کلی ایران ثابت بود. امروز کشورهای عربی خلیج فارس نیاز مبری دارند تا کارت‌های خود را مرتب کرده و سیاست‌های خود را یک‌کاسه کنند. طرح ایران برای منطقه کاملا واضح است و از لابه لای اظهارات سیاستمداران این کشور در دهه گذشته به خوبی روشن و رسا است. در دهه گذشته بیشتر گمانه‌زنی‌ها به حقیقت پیوسته و با اسناد و مدارک قابل اثبات هستند. کشورهای عربی باید استراتژی خود را در تعامل با ایران تغییر دهند و دیگر در این زمینه سیاست تعارف و موضعگیری‌های خاکستری کافی نیست، زیرا این وضعیت در خدمت ایران و ادامه دشمنی این کشور با همسایگان عربش است. در حقیقت باید دوگانگی در موضعگیری‌ها در قبال ایران متوقف شود. در عین حال نمی‌توان با صراحت تمام سخن گفت. این عمل است که خاتمه‌دهنده یک مرحله و آغازگر مرحله نوین است تا سرانجام شاهد تغییر سیاست ایران وحتا تغییر بندهای قانون اساسی این کشور باشیم که با تکیه بر آن دخالت در امور هر کشوری جایز شمرده می‌شود. امنیت خلیج فارس و کشورهای حاشیه آن در بوته آزمایش جدی قرار گرفته و وارد مرحله سیاسی ویژه‌ای می‌شود و اینجاست که فارغ از روی کار آمدن حسن روحانی پس از محمود احمدی‌نژاد در ایران، گزینه‌های عربی باید به شکل گروهی مورد بررسی قرار گرفته و به اجرا درآیند.
از: عایشه المری / در: الشرق‌الاوسط / مترجم: علی مهتدی - ایران در جهان
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید