یک واقعیت تلخی که در جامعه ما وجود دارد و تا به امروز کمتر به آن پرداخته شده است، معضل «کودکان خیابانی» است. کودکانی که کمتر به آنها توجه می شود و آنها آینه ای برای افراد دیگر جامعه هستند تا فقر را به نمایش بگذارنند و بی عدالتی ها و تبعیض را در جامعه نشان دهند. آری امروز جامعه آینه‌ای دارد که فقر و تنگدستی را به خوبی نمایش می‌دهد، در این آینه، سر هر چهارراه و پشت هر چراغ قرمزی می توانیم کودکانی خردسال و گاها 10 تا 12 سال و گاهی نیز دخترانی "له چک" بر سر که مشغول فروش، کبریت ، آدامس ، فال، گل و دستمال کاغذی و بسیاری دیگر از اشیا فروختنی و…. را ببینیم که با موجی از التماس در نگاهشان سد راه عابرین می‌شوند و سعی در فروش بسته ای کبریت، آدامس یا ورقی فال را دارند و یا دختران  نوجوانی را می ببینیم که با چ شور و شوقی برای بدست آوردن 1000 تومان  مجبور است شیشه ماشین ها را پاک کند تا لقمه نانی بدست آورد و آبرو و حیثیت انسانی خویش را به ناچیز نفروشد.

کودکان‌ کار و خیابان‌ به‌ دلیل‌ موقعیت‌ اجتماعی خود باید از حمایت‌ بیشتری‌ از سوی‌ جامعه‌ برخوردار شوندبر اساس‌ آمار سازمان‌ بین‌المللی‌ کار در سال‌ ۲۰۰۴ بیش‌ از ۲۴۳ میلیون‌ کودک‌ در سطح‌ جهان‌ مشغول‌ به‌ کار هستند که‌ بالاترین‌ سهم‌ را کشورهای‌ آفریقایی‌ و آسیایی‌ بویژه‌ هند و پاکستان‌ دارند.

ایران‌ نیز از کودکان‌ کار تهی‌ نیست‌ این‌ کودکان‌ به‌ دلیل‌ کم‌ سن‌ و سال‌ بودن‌ و عدم‌ نظارت‌ دستگاه‌ها در بسیاری‌ از موارد و بر اساس‌ ارزش‌ واقعی‌ کار خود حقوق‌ دریافت‌ نمی‌کنند، در ایران آمار دقیقی از تعداد کودکانی که در بخش های مختلف کار می کنند در دسترس نیست، ولی برخی امارهای غیر رسمی تعداد این کودکان را بیشتر از ۹۰۰ هزار نفر برآورد کرده اند، یعنی ۹۰۰ هزار نفری که رسماً ثبت شده اند. از این تعداد نیمی کار ثابت دارند و به صورت تمام وقت کار می کنند. نیمی دیگر به عنوان کارگر فصلی در کوره پز خانه های آجر پزی و قالی بافی ها مشغول کار هستند.

در مجموع ۸۰ درصد کودکان خیابانی، کودکان کار هستند که به علت فقر اقتصادی خانواده‌ها، مجبور به کار در خیابان هستند و بیشتر آنها در استان‌های خراسان، تهران، لرستان و کردستان به سر می‌برند.

۹۰درصد این کودکان دارای والدین هستند، ۸۰ درصدشان مهاجرند که ۴۲ درصد آنها از روستاها و شهرهای دیگر کشور و ۳۸درصد از کشورهای دیگر آمده‌اند و از نظر جنسیت نیز ۷۸ درصد آنها مذکر و در فاصله ۵ تا ۱۸ سالگی قرار دارند.

در کل 30ی درصد کودکان کار دارای والدینی با سابقه محکومیت هستند و 40 درصد نیز دارای والدین بی سواد یا کم سواد هستند، 85 درصد کودکان کار ایرانی هستند. همه کودکان خیابانی موجود در ایران دارای والدین بوده اما خانواده‌های آنان بد سرپرست و معتاد هستند.

یونسکو کودکان خیابانی را به دو دسته «کودکان در خیابان» و «کودکان خیابانی» تقسیم کرده است. کودکان در خیابان، کو دکانی هستند که در خیابانها کار می کنند و احتمالا تحصیل نیز کرده و احساس تعلق به خانواده دارند اما کودکان خیابانی، کودکان جا مانده از تحصیل هستند که تعلق آنها به خیابان و افراد خیابان بیشتر است.

هر کودکی که به شکل‌های مختلف به کار گرفته شود نوعی سوءاستفاده بوده و بر اساس قانون جهانی، کودک‌آزاری محسوب می‌شود چرا که بکارگیری و بهره‌گیری از کودکان زیر 18 سال ممنوع است.

بیشتر کودکان خیابانی استانهای ایران  در شیفت صبح به مدرسه رفته و در عصر نیز اقدام به وزن کشی، فروش آدامس و یا گل می‌کنند. به دلیل وضعیت نامناسب مالی و شرایط بد اقتصادی خانواده، این کودکان در عصرها و شب اقدام به دست فروشی می‌کنند.

این کودکان به جای بازی با همسن و سالانشان به کار گرفته می‌شوند و گاهی خانواده‌ها آنها را به کار وادار می‌کنند تا از پس هزینه‌های زندگی بربیایند. اما کارهایی که این کودکان انجام می‌دهند گاه سنگین بوده و علاوه بر اثرات مخرب روحی، بر روی سلامت آنها نیز تاثیر گذاشته و عواقبی به دنبال دارد.

گاهی برخی از آنها اقدام به دست‌فروشی، آدامس‌فروشی و گاهی فروش انواع ادعیه‌ می‌کنند که این نوع عملکرد در جامعه اثرات مخربی خواهد گذاشت چرا که آنها در این دوره باید به شکل صحیح پرورش یابند و وظیفه‌ای برای درآمدزایی و پول بردن به منزل ندارند.

اما گاهی متاسفانه برخی از آنها با آزار و اذیت مواجه می‌شوند و مورد سوءاستفاده افراد سودجو قرار می‌گیرند. پس برای حمایت از این کودکان چه اقداماتی باید انجام دهیم؟ چه کسانی متولی حمایت از آنها هستند؟ وظیفه مردم عادی چیست؟

مدیرکل بهزیستی استان همدان از شناسایی 320 نفر از کودکان خیابانی و کار در استان همدان تا پایان سال 93 خبر داد.

دوران کودکی یکی از دوره‌های مهم رشد یک فرد است، بنابراین باید خانواده‌ها فرزندانشان را حتی برای مدتی کوتاه به افراد غیرقابل اطمینان نسپارند چرا که ممکن است مورد سوء استفاده قرار گیرند.

برخی از آزار و اذیت‌ها توسط برخی از خویشاوندان درجه دو انجام می‌شود بنابراین توصیه می‌شود که خانواده‌ها فرزندانشان را به افراد قابل اعتماد بسپارند.

به گفته کارشناسان حقوقی کودکان در ایران، کودک‌آزاری انواع مختلفی از جمله جسمی، عاطفی و جنسی دارد که در بیشتر مواقع کودک‌آزاری‌ها در موقعی اتفاق می‌افتد که کودک به افراد غیرقابل اعتماد سپرده شود. این موضوع بر رشد کودک تاثیر می‌گذارد، به گونه‌ای که به هنگام ازدواج نیز دچار مشکل می‌شود.

کودک‌آزاری جسمی شامل کتک زدن و تنبیه بدنی کودکان و به‌کارگیری آنها برای انجام کارهای سنگین است که کودکان کار و خیابانی مورد این نوع کودک‌آزاری قرار می‌گیرند.

شناسایی ۲۴۲ کودک کار در کهگیلویه و بویراحمد در سال 93

مدیرکل فرهنگی و اجتماعی استانداری کهگیلویه و بویراحمد با بیان اینکه بهزیستی به تنهایی قادر به ساماندهی، شناسایی و آسیب‌شناسی معضل کودکان کار و خیابانی نیست، خاطرنشان کرد: آمار این کودکان در سال گذشته نسبت به سال 92 روند افزایشی داشته است.

بر اساس آمار ارایه شده از سوی بهزیستی تعداد کودکان کار و خیابانی شناسایی شده در سال گذشته 242 نفر بود که از این تعداد 199 نفر پسر و 43 نفر نیز دختر بودند.

افزایش 70 نفری کودکان کار و خیابانی در سال گذشته نسبت به سال 92 در حالی که هنوز آمار دقیقی از کودکان کار و خیابانی در دست نیست و همین موضوع نیز رسیدگی به وضعیت آنها را تا حدود زیادی با چالش مواجه کرده است.

مدیرکل فرهنگی و اجتماعی استانداری کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به ساختار فرهنگی حاکم بر استان و فقر و محرومیت خانواده‌ها به ویژه در حاشیه شهرها، ادامه داد: بیشتر این کودکان به عنوان نان آور خانواده چاره‌ای جز تحمل سختی و امرار معاش برای خانواده‌های خود ندارند.

به گفته معاون وزیر بهداشت براساس مطالعه‌ای که روی هزار کودک کار صورت گرفته ۵ /۴ درصد آن‌ها مبتلا به ایدز بوده‌اند. این رقم ۴۵ برابر ابتلا به ایدز در جمعیت عادی است. معاون وزیر بهداشت این آمار را نگران‌کننده خوانده است.

علی‌اکبر سیاری معاون وزیر بهداشت از آمار تکان‌دهنده ابتلا به ایدز بین کودکان کار و خیابانی در ایران خبر داده است. بر اساس مطالعه‌ای که درباره بروز و شیوع ایدز بر روی هزار کودک کار و خیابانی در شهر تهران انجام شده ۵ /۴ درصد آن‌ها به ایدز مبتلا بوده‌اند

این در حالی است که شیوع ایدز در جمعیت ایران یک دهم درصد است. به این ترتیب شیوع ایدز بین کودکان کار و خیابانی ۴۵ برابر جمعیت عادی ایران است.

۷۲ درصد این کودکان کار و خیابانی از مصرف مواد مخدر بین دوستانشان سخن گفته‌اند. ۱۵ درصد این کودکان نیز اعلام کرده‌اند که خودشان مواد مخدر مصرف کرده‌اند. ۶ / ۴ درصد آن‌ها نیز گفته‌اند که مواد تزریقی استفاده کرده‌اند.

براساس این مطالعه ۲۹ درصد افراد ۱۵ تا ۱۸ سال مورد تحقیق این مطالعه اعلام کرده‌اند که رابطه جنسی داشته‌اند. ۱۴۴ کودک از هزار کودک مورد مطالعه نیز گفته‌اند چند شریک جنسی داشته‌اند.