جنبش 21 آذر پیشگام دمکراسی و سنگر آزادی بود
جنبش 21 آذر در آذربایجان که از سوی توده های محروم جامعه بویژه دهقانان تهیدست حمایت می شد شباهت زیادی به جنبش های دهقانی داشته، حاکمیت را بخشی از قدرت حاکم با قوه قهریه می دانست که در خدمت بزرگ مالکان، رباخوارن و نیرو های اهریمنی دیگری قرار دارد که روزگاز را بر آنها تیره و تار کرده است، از آن رو بسرعت در صفوف فرقه دمکرات آذربایجان قرار گرفتند و برای احقاق حق خود بیرو های فدایی را سازمان دهی کردند.