عباس عراقچی: برجام قابل احیا نیست

عباس عراقچی، وزیر خارجه جدید ایران گفته است که احیای توافق اتمی برجام با شش قدرت جهانی «به شکل فعلی قابل اجرا نیست.»

آقای عراقچی گفته است که به جای احیای برجام «باید این سند باز شود» تا تغییراتی در آن داده شود. او در عین حال گفته است که این سخنانش به معنی «مرگ برجام» نیست.

آقای عراقچی در اولین اظهارنظر پس از انتصاب به وزارت خارجه ایران در گفت و گو با تلویزیون رسمی این کشور گفته است «حتما باید این سند باز شود و قسمت‌هایی از آن تغییر یابد. مذاکرات برجام می تواند راهنما باشد اما نمی‌تواند دوباره احیا شود.»

وزیر خارجه کنونی ایران از دهه ۱۳۸۰ عضو گروه مذاکره کننده اتمی این کشور بوده است. آقای عراقچی در زمان به دست آمدن توافق برجام معاون وزارت خارجه ایران بود.
پس از خروج آمریکا از برجام و در اواخر دولت حسن روحانی آقای عراقچی مدتی مذاکرات احیای این توافق را با دولت جو بایدن پیش برد اما در نهایت علی خامنه‌ای پیش نویس این توافق را با عبارات شدیدالحنی رد کرد.
«ایران شرایطی برای احیای برجام مطرح کرده بود»

آقای عراقچی در توصیف مذاکرات احیای برجام در چند ماه آخر دولت حسن روحانی گفته «اواخر سال ۱۳۹۹ وقتی بایدن رئیس جمهور شد آمریکا ابراز علاقه کرد تا به برجام بازگردد. این درخواست از سوی ایران رد نشد بلکه شرایطی مطرح شد. مجلس هم قانون راهبردی را در همان حوالی تصویب کرده بود.»

منظور آقای عراقچی، «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» است که با وجود مخالفت دولت آقای روحانی به تصویب مجلس رسید.

در هفته‌های اخیر مقام‌های ارشد دولت اسبق ایران از این قانون به تندی انتقاد کرده و آن را مانع اصلی احیای برجام خوانده بودند. علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، «عیب‌جویی» از این قانون را نکوهش کرد و آن را «کار بسیار درستی» نامید.

محمدجواد ظریف، وزیر خارجه وقت و از معماران برجام، در زمان رقابت‌های انتخاباتی امسال این قانون را مانع احیای توافق اتمی خواند و حسن روحانی آن را «بدترین قانون در جمهوری اسلامی ایران» توصیف کرد.

توافق برجام که در تابستان ۱۳۹۴ به دست آمد در زمستان همان سال اجرا و به رفع تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران انجامید اما دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در اردیبهشت ۱۳۹۷ از این توافق خارج شد.

دولت آقای ترامپ ضمن بازگرداندن تحریم‌های رفع شده ایالات متحده، رشته تحریم‌های بی سابقه‌ای هم علیه جمهوری اسلامی ایران به اجرا گذاشت.

بازگشت تحریم‌های آمریکا خصوصا در بخش نفت و گاز ضربه سنگینی به مهمترین منبع درآمد دولت ایران زده که به تازگی خود از زیر تحریم بیرون کشیده و بازارهای از دست رفته خود را احیا کرده بود.

اسحاق جهانگیری معاون اول وقت رئیس‌جمهور ایران گفته بود که با اجرای این تحریم‌ها درآمدهای نفتی کشور که سالانه به ۱۰۰ میلیارد دلار رسیده بود، به کمتر از ۸ میلیارد سقوط کرد که به دلیل تحریم های بانکی، دسترسی به همین میزان از منابع هم به آسانی ممکن نبود.

ایران به طور متناوب تعهدات خود در این توافق را کنار گذاشته و اکنون چند برابر میزان پیش بینی شده در برجام، اورانیوم غنی شده در خلوص متفاوت دارد که شامل اوارنیوم کمتر از ۵ درصد تا ۶۰ درصد غنی شده است.

ایران بخش‌های نظارتی این توافق بر برنامه اتمی خود را هم تقریبا کنار گذاشته است به گونه ای که مدیرکل آژانس گفته است که ارزیابی این نهاد از وضعیت برنامه اتمی ایران در «خلاء» و «سیاهچاله» قرار دارد.

عراقچی: جنگ اوکراین و غزه شرایط را دگرگون کرده

آقای عراقچی درباره احتمال احیای متن کنونی توافق برجام گفته است است که «اکنون احیای مذاکرات مانند گذشته نیست و دنیا عوض شده است. جنگ اوکراین و جنگ علیه غزه شرایط را دگرگون کرده است. تصویری که اکنون وجود دارد متفاوت است. لذا برجام به شکل فعلی قابل احیا نیست و حتما قسمت‌هایی از ان باید تغییر کند.»

در جریان تجاوز نظامی روسیه به اوکراین، جمهوری اسلامی ایران با فروش پهپاد به روسیه و استفاده مسکو از آن علیه اوکراین باعث فشارهای تازه ای به ایران شد. اتحادیه اروپا، بریتانیا و ایالات متحده مجموعه تحریم‌هایی را علیه افراد و موسسات نظامی ایران بابت فروش پهپاد به روسیه وضع کردند.

وزیر خارجه ایران گفته «مذاکرات برجام می تواند راهنما باشد اما نمی تواند دوباره احیا شود. ما باید با نگاه متفاوتی وارد صحنه شویم.»

یکی از موانع احیای متن کنونی توافق برجام سپری شدن برخی از تاریخ‌های مهم در آن بدون رعایت شدن مفاد آن از سوی طرفین است. به طور مثال محدودیت‌های وضع برای امور تحقیق و توسعه ماشین‌های جدید غنی سازی اورانیوم که جمهوری اسلامی ایران آن را رعایت نکرده قابل بازگشت به عقب نیست. یا به طور مثال اتحادیه اروپا هم قرار بود همه محدودیت‌های باقی‌مانده خود، از جمله تحریم‌های تسلیحاتی را بردارد، اما این امر محقق نشد.

وزیر خارجه ایران ساعاتی پس از مصاحبه تلویزیونی خود تعبیر «مرگ برجام» را رد کرده و گفته «من چنین صحبتی نکردم اما برجام به شکل فعلی قابل احیا نیست ولی حتما اشکال دیگری برای توافق وجود خواهد داشت که ما دنبال خواهیم کرد.»

در صورتی که برجام بدون نقض اجرا می شد، قرار بود در مهرماه سال آینده یعنی حدود ۱۳ ماه دیگر محدودیت‌های پیش بینی شده بر برنامه اتمی ایران از جمله میزان ذخایر اورانیوم و سختگیری‌ها در بازرسی را پایان دهد و تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد که اکنون در حالت تعلیق قرار دارد، به طور دائم برچیده شود.

سه دولت اروپایی که بهار گذشته بانی قطعنامه درباره وضعیت «نامناسب» نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر برنامه ایران بودند، با ارائه گزارشی به شورای امنیت زمینه‌ای را فراهم کردند که می‌تواند منجر به بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل متحد شود.

ایالات متحده که قدرت کلیدی در مذاکرات برجام بود و با خروج از آن باعث تضعیفش شد، در نوامبر/آبان ماه امسال شاهد انتخابات ریاست جمهوری است. دونالد ترامپ و کامالا هریس نامزد جمهوریخواه و دمکرات این انتخابات مواضع سرسختانه‌ای در نقد سیاست خارجی ایران گرفته‌اند اما تاکنون نظر صریحی درباره یک توافق جامع اتمی دیگر با ایران یا احیای توافق کنونی نداده‌اند.